Gạo nếp gạo tẻ phần 2 tập 7: Hương từ mặt nhà chồng

Kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất đã đạt 75% tổng kinh phí đầu tư trong 11 năm, còn kinh phí hỗ trợ đào tạo cho lao động chỉ đạt 8,08%. Ảnh: danviet.vn

Giữa tuần này một hội nghị sơ kết về chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn sẽ được Chính phủ tổ chức. Theo tổng cục Dạy nghề (bộ Lao động – thương binh và xã hội), tổng kinh phí đã sử dụng trong ba năm là hơn 4.778 tỉ đồng, trong đó hơn 1.641 tỉ đồng hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn, gần 252 tỉ đồng kinh phí đào tạo bồi dưỡng cho lao động cấp xã. Còn lại gần 2.931 tỉ đồng đầu tư cơ sở vật chất thiết bị cho dạy nghề. Chỉ sau ba năm triển khai chương trình, số kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất đã đạt 75% tổng kinh phí đầu tư trong 11 năm, còn kinh phí hỗ trợ đào tạo cho lao động chỉ đạt 8,08%.

Với số kinh phí chi cho đầu tư cơ sở vật chất lớn như vậy, các trường nghề, trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện vốn đang thoi thóp vì xuống cấp, không có người học bỗng dưng được hồi sinh. Trung bình mỗi trung tâm dạy nghề công lập cấp huyện được đầu tư từ 40 – 50 tỉ đồng để xây dựng lại cơ sở vật chất và mua sắm trang thiết bị. Đã có những địa phương bị phát hiện mua sắm lãng phí như Dăk Nông, Lâm Đồng, năm trung tâm bị phát hiện mua sắm thiết bị không phù hợp, tám trung tâm mua thiết bị về nhưng chưa sử dụng…

Có vẻ như số kinh phí đầu tư như vậy vẫn chưa thể làm thoả mãn các địa phương. Vẫn có nhiều địa phương đề xuất tăng định mức đầu tư. Cụ thể như huyện Phố Yên, Thái Nguyên muốn được bố trí nhanh kinh phí để xây dựng trường trung cấp nghề Nam Thái Nguyên, tỉnh Bắc Giang muốn được hỗ trợ kinh phí để xây dựng các trung tâm dạy nghề cấp huyện ở những huyện chưa có, tỉnh Sóc Trăng muốn kinh phí trung ương bố trí cho mỗi năm 20 tỉ đồng để mua sắm trang thiết bị…

Trong khi “phong trào” mua sắm đầu tư trở thành một điều kiện để chương trình đào tạo lao động nông thôn thành công thì vẫn có những mô hình đào tạo không cần nhiều chi phí đầu tư cơ sở vật chất như vậy. Ông Huỳnh Văn Thòn, tổng giám đốc công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang kể, công ty ông là doanh nghiệp có tham gia vào chương trình đào tạo này nhưng cách mà công ty triển khai là tổ chức nông dân theo từng nhóm với nhóm trưởng là nông dân giỏi. Nông dân được học các kỹ thuật canh tác và các kỹ năng ngay trên cánh đồng. Việc đào tạo được tổ chức theo hình thức kèm cặp khoá trước kèm khoá sau. Theo định kỳ, nông dân được tham gia các buổi nói chuyện về cách làm hay, kiến thức kinh doanh… khiến họ rất hào hứng.

Hay như ông Phạm Vũ Khiêm, hiệu trưởng trường cao đẳng nghề Long Biên (Hà Nội) cho biết, trường đã đào tạo được 3.669 lao động nông thôn, số lao động này đã có việc làm với mức thu nhập từ 2,3 – 4,5 triệu đồng/tháng. Nhà trường đã tự liên hệ với các doanh nghiệp để tìm việc làm cho lao động nông thôn sau đào tạo sau đó mới tuyển sinh. Những lao động này được đào tạo theo kinh phí hỗ trợ của chương trình, ngoài ra ngân sách nhà nước không phải đầu tư thêm cho cơ sở vật chất của nhà trường vì đã có sẵn.

Như vậy, nhìn vào ba năm triển khai đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn với mức chi lớn nhưng lại chủ yếu chi cho đầu tư cơ sở vật chất của các trường, vấn đề đặt ra là việc đầu tư các trường dạy nghề cấp huyện nhiều với mức kinh phí lớn có thực sự cần thiết? Mỗi huyện có một trường dạy nghề, sau chương trình này các trường nghề sẽ tiếp tục hoạt động khi không còn được hỗ trợ? Mục tiêu cuối cùng là lao động nông thôn có nghề, có việc làm và có thu nhập, họ là người được hưởng lợi từ chương trình mà không phải là các trường đào tạo, nhưng xem ra các trường nghề mới đang là đối tượng hưởng lợi chính từ chương trình này.

Thống kê của liên bang cho biết từ năm 2000 tới 2012, tỷ lệ thạc sĩ tốt nghiệp tăng 63% - cao hơn tỷ lệ cử nhân 18%. Đây là dấu hiệu của một sự chuyển dịch âm thầm và sâu sắc đang diễn ra ở nhiều trường đại học uy tín – những nơi đang rót tiền vào việc đào tạo nhiều nhất từ trước tới nay.

Để có một tấm bằng thạc sĩ, người học phải tiêu tốn từ 20.000 tới 30.000 USD. Chính vì thế, một số trường đại học xem những người học thạc sĩ như những cái “cây hái tiền” trong thời kỳ khủng hoảng tài chính. Sinh viên thì coi tấm bằng Thạc sĩ như một tấm vé thông hành để dễ dàng thăng tiến hoặc để tìm một công việc mới. Đối với họ, sức hấp dẫn của việc tăng lương lên tới hàng ngàn đô la mỗi năm đủ để bất chấp nguy cơ phải gánh một món nợ lớn sau khi học xong.

Một phân tích dữ liệu của liên bang cho thấy Washington là khu vực mà xu hướng này phát triển mạnh nhất. Mỗi năm, các trường đại học như George Washington, Georgetown và Johns Hopkins đều cho tốt nghiệp nhiều Thạc sĩ hơn Cử nhân.

Ví dụ như ĐH Georgetown có 1.871 Cử nhân và 2.838 thạc sĩ tốt nghiệp năm 2012. Tỷ lệ Cử nhân của trường này tăng 12% trong vòng 8 năm trong khi Thạc sĩ tăng 82%.

Doug Stone, 28 tuổi – một chuyên viên phân tích của Cơ quan An ninh quốc gia vừa tốt nghiệp ĐH Georgetown vào tháng này với tấm bằng thạc sĩ Quan hệ công chúng và truyền thông doanh nghiệp. Tấm bằng tiêu tốn của anh khoảng 27.000 USD. Anh cho rằng tấm bằng cử nhân Khoa học chính trị của ĐH Bang Ohio là chưa đủ trong một thành phố mà đi đâu cũng có thể gặp Cử nhân.

“Những người làm việc cùng tôi toàn là những người xuất sắc. Nếu bạn muốn có một chỗ đứng chắc chắn, bạn cần ít nhất là tấm bằng Thạc sĩ” – Stone nói.

Trước đây – ngoại trừ lĩnh vực giáo dục và quản trị kinh doanh, bằng thạc sĩ thường đóng vai trò thứ yếu trong các trường đại học. Đôi khi, nó được xem như một bước đệm cho những người muốn phấn đấu lấy bằng tiến sĩ. Tuy nhiên, hiện tại những quan điểm này ngày càng trở nên không thực tế.

“Bằng thạc sĩ đang trở thành một phần quan trọng trong câu chuyện về sự thay đổi của người Mỹ” – Katherine S. Newman, trưởng khoa Nghệ thuật và Khoa học, ĐH Hopkins cho hay. “Đã có thời các ngành công nghiệp của Mỹ trông chờ người ta học một nghề nào đó. Còn bây giờ chúng ta không chỉ là một cái máy đào tạo nhân lực kỹ năng cao cho các ngành công nghiệp Mỹ”.

Sarah Theos, 34 tuổi, tới từ Montgomery là một ví dụ. Theos là một nhân viên bán hàng cho Công ty công nghệ sinh học Promega. Hiện Theos có bằng Cử nhân Sinh học của ĐH Công nghệ Virginia. Cách đây 2 năm, cô đăng ký học chương trình thạc sĩ bán thời gian ngành Công nghệ sinh học tại ĐH Hopkins. Hết tháng này Theos sẽ tốt nghiệp. Cô cho biết mức giá cho tấm bằng này khoảng 32.000 USD và nó sẽ giúp cô kết nối với khách hàng. Công ty Promega và Theos chia đôi học phí học thạc sĩ.

“Trong ngành công nghiệp bán hàng của tôi, họ muốn bạn có bằng cấp cao để có thể nói chuyện với khách hàng” – Theos nói.

Adam Jadhav, 30 tuổi đã từng là một nhà báo mảng chính trị cho tờ St. Louis Post-Dispatch khoảng vài năm cho tới khi anh cảm thấy có một sự thôi thúc cần phải ra nước ngoài để viết, dạy và làm tình nguyện. Anh nhận được passport có đóng dấu ở Kenya, Ecuador và Ấn Độ. Mùa thu năm 2011, anh bắt đầu học thạc sĩ ngành Chính sách môi trường toàn cầu ở ĐH American, trong đó tập trung vào khoa học chính trị, kinh tế và phát triển bền vững.

Các khoản tài trợ và học bổng bù đắp phần lớn mức chi phí 56.000 USD, nhưng Jadhav cho biết anh vẫn phải vay khoảng 50.000 USD để trang trải chi phí sinh hoạt, nghiên cứu và đi lại. Chương trình của ĐH American đã giúp anh giành được một học bổng nghiên cứu của Fulbright đi Ấn Độ để nghiên cứu về cộng đồng ngư dân sau khi tốt nghiệp vào tháng này.

“Bằng thạc sĩ đã mở ra nhiều cánh cửa mới với tôi. Nó thực sự giúp tôi làm những gì mình muốn trong cuộc sống sau này” – anh chia sẻ. Tấm bằng Cử nhân mà anh nhận được từ ĐH Illinois cách đây vài năm hiện chỉ là tiêu chí tối thiểu mà những người như anh cần để phát triển trong nền kinh tế hiện đại này.