Với một người từng có những sai lầm quá khứ như Hồng Tơ, có lẽ anh luôn mang trong mình sự mặc cảm và tâm lý né tránh khơi lại những điều tiêu cực…

Căn nhà của nghệ sĩ hài nằm tại một con hẻm nhỏ ở quận Tân Phú (TPHCM). Anh và bà xã tận dụng khoảng sân trước nhà để bày biện vài bộ bàn ghế nhựa để bán cà phê, nước giải khát. Ở tầng trên, nghệ sĩ thiết kế không gian đậm chất xưa để hoài niệm về thời thơ ấu tại vùng quê Đồng Tháp.

Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Dân trí, Hồng Tơ liên tục nhắc về người vợ kém 23 tuổi bằng tất cả niềm yêu thương, trìu mến...

"Có những kiếp nạn tôi vô tình gặp phải"

 Xin chào Hồng Tơ! Đã lâu rồi khán giả ít thấy anh xuất hiện. Hiện tại, cuộc sống anh thế nào?

- Như bạn thấy đó, tôi loanh quanh bán cà phê, mở phòng trà tại gia, sống an phận. Tuổi tôi so với công nhân viên chức cũng tính là về hưu rồi. Tôi bây giờ làm người chồng, người cha chu toàn, lo cho sinh hoạt hằng ngày của gia đình. Có việc thì tôi làm, không thì ở nhà với vợ con. 

Trước đây nhắc đến anh, khán giả thường nghĩ đến hình ảnh nam diễn viên hài "lắm tài nhiều tật". Vì sao bây giờ lại là "an phận"? 

- Bây giờ tôi cũng lớn tuổi rồi. Trải qua quá trình trưởng thành, thay đổi cùng những thăng trầm trong cuộc sống khiến tính cách tôi "đằm" lại, không náo nhiệt, ham chơi như xưa nữa. Ngày xưa diễn xong là tụ tập bạn bè ăn nhậu, trò chuyện tới khuya. Giờ tôi bỏ hết! Nếu mình la cà như vậy, bỏ vợ con ở nhà thì không thoải mái. Còn nếu đi chơi với bạn bè mà dẫn vợ con theo cũng không được tự nhiên. Nên tôi hạn chế các cuộc gặp gỡ nhậu nhẹt. Trừ khi có tiệc tùng thì dẫn vợ con đi theo chung vui.

Biến cố 4 năm trước, Hồng Tơ đối diện ra sao?

- Tôi gọi đó là kiếp nạn mà ở mỗi độ tuổi, con người sẽ phải vượt qua. Có những sự việc người nghệ sĩ không cố tình nhưng cuộc đời đưa đẩy, dẫn đến kiếp nạn khủng khiếp, làm mất tình cảm yêu thương của khán giả từ bấy lâu dành cho họ...

Quãng thời gian khó khăn đó, Hồng Tơ và bà xã đã vượt qua như thế nào?

- Tôi mất show truyền hình, mất vai diễn truyền hình lẫn điện ảnh, không được mời đi dự sự kiện. Công việc bị ảnh hưởng khá nhiều nhưng buồn nhất là mất đi uy tín của mình. Tôi cũng ngại xuất hiện vì xấu hổ với công chúng. Bà xã buồn nhưng vẫn an ủi, động viên tôi tập trung kinh doanh buôn bán. 

"Vợ tôi còn trẻ nhưng không đua đòi, bon chen với xã hội"

 Hồng Tơ nhắc nhiều đến bà xã. Cuộc hôn nhân thứ 2 này có ý nghĩa như thế nào với anh?

- Dù chênh lệch tuổi tác gần 2 con giáp nhưng bà xã luôn thấu hiểu tôi. Vợ tôi còn trẻ nhưng biết lo cho gia đình, không đua đòi, bon chen với xã hội. Công việc ở nhà hầu như bà xã tôi quán xuyến hết, từ bán cà phê, đi chợ, nấu ăn đến giặt đồ, dọn nhà. Tôi cũng phụ vợ đưa rước con, trông coi quán. 

Chúng tôi kết hôn ngày 22/6/2012, đó là ngày kỷ niệm không thể nào quên. Mỗi năm đến dịp kỷ niệm ngày cưới, chúng tôi chở con đi chơi, đi ăn ngoài quán, trò chuyện hoặc cũng có lúc tôi đèo vợ đến mấy nơi hẹn hò ngày xưa để ôn lại kỷ niệm. 

Trải qua nhiều thăng trầm, đổ vỡ nhưng vẫn gặp được người phụ nữ đồng lòng chia sẻ ngọt bùi, anh có nghĩ đây là điều may mắn?

- Tôi thực sự may mắn và hạnh phúc khi gặp được vợ - người chia sẻ ngọt bùi trong quãng đời còn lại. Ông bà dạy rất đúng, thuận vợ thuận chồng làm gì cũng nên. Vợ chồng sống vui vẻ thì mọi khó khăn đều vượt qua. Sống trong nhung lụa, tiền bạc dư dả mà cuộc sống gia đình không hạnh phúc thì vật chất sẽ càng làm mình đau khổ. 

Nhưng sống cả đời với nhau đâu thể tránh được những lúc mâu thuẫn, sóng gió?

- 11 năm hôn nhân, cũng có lúc vợ chồng "cơm không lành, canh không ngọt". Có những lúc chúng tôi không hiểu nhau, cư xử không vừa ý nhưng con gái là sợi dây, nhịp cầu hàn gắn tình cảm vợ chồng. 

Con gái của chúng tôi sinh năm 2013. Tôi thương con lắm. Con gái giống tôi về mọi mặt (cười). Tuổi tôi cũng lớn rồi nhưng lại có đứa con bé như vậy nên dồn hết tình cảm cho con.

Anh sắp xếp ra sao để có thu nhập nuôi vợ con?

- Cuộc sống của tôi giờ không dư dả như xưa nhưng chi phí sinh hoạt hằng ngày vẫn ổn. Tôi thích bán quán cà phê vì việc này nhàn nhã, hợp với tính cách tôi hiện tại.

Thi thoảng tôi cũng đi diễn, đi quay nhưng tôi lựa chọn kỹ, xem có phù hợp tuổi tác hay không. Ví dụ như mới đây có một công ty thẩm mỹ mời tôi quảng cáo, cát-xê mấy chục triệu đồng nhưng tôi từ chối. Có nhiều loại quảng cáo mình không biết chất lượng xét duyệt như thế nào, có đảm bảo hay không nên tôi không dám nhận. 

"20 năm trước, tôi nghĩ mình là nghệ sĩ, mua mấy lô đất để làm gì?" 

Ngày xưa, Hồng Tơ từng là ngôi sao đình đám của làng hài miền Nam. Nhớ lại kỷ niệm thời hoàng kim, anh có nuối tiếc?

- Tất nhiên là tôi có tiếc nuối, có lúc tự hỏi bản thân vì sao sau này những chuyện không hay lại xảy đến với mình. Khi lao vào ăn chơi, tôi vấp ngã và chấp nhận hậu quả. Nhưng rồi cũng có những việc là vô tình xảy đến, khiến tôi trăn trở rất nhiều. 

Người ta nói cát-xê của Hồng Tơ thời đỉnh cao rất "khủng"?

- Ngày xưa, tôi đi show dữ lắm. Một show diễn tỉnh kiếm được 5-7 chỉ vàng hoặc 1 cây vàng là chuyện bình thường. Nhưng có những cái ngộ lắm. Khi làm được nhiều thì tôi cũng tiêu nhiều. Tuổi trẻ háo thắng, đua đòi. Hằng đêm, tôi diễn xong thì đi các tụ điểm ăn chơi để chơi tới khuya, rồi lại đi ăn nhậu tiếp. 

Mỗi show diễn tỉnh mà kiếm được cả cây vàng, anh tiêu xài thế nào?

- Năm 1993 khi một số nơi ở TPHCM san lấp mặt bằng để phân lô, bán mỗi miếng đất giá 5.000 USD, anh em làm ngành bất động sản khuyên tôi mua 1-2 miếng đất để dành. Nhưng tôi nghĩ mình là nghệ sĩ, mua mấy lô đất để đó làm gì? Tôi có tên tuổi mà chẳng lẽ đi xe 2 bánh đi diễn, phải sắm xe hơi cho có với người ta chứ!

Vậy là, tôi với Bảo Chung (nghệ sĩ hài Bảo Chung - PV) nằm trong những nghệ sĩ đầu tiên có xe hơi. Năm 1993, tôi mua chiếc xe bên Mỹ nhập về, giá 15.500 USD, bằng cả 3 lô đất. Thực ra khi ấy tôi không nghĩ chuyện kiếm tiền được bao nhiêu, mất bao nhiêu. Lúc đó có tiền nên đi chơi thoải mái, không nghĩ đến chuyện tích lũy. Tôi thấy lứa đàn em sau này rất biết tích góp tiền mua đất, mua nhà hay đầu tư. Còn bọn tôi khi đó ít khi nghĩ đến chuyện tiết kiệm cho tương lai. Có là chơi, chơi xả láng!

Dù không kiếm nhiều tiền như xưa nhưng sau thời gian tích góp, Hồng Tơ cũng xây được cho gia đình căn nhà rộng rãi này. Anh có thêm dự tính nào cho tương lai?

- Thực ra trước đây, vợ chồng con cái tôi ở một căn nhà khá nhỏ ở quận Phú Nhuận (TPHCM), chỉ rộng khoảng 32m2. Khi thấy mình có tuổi, tôi nghĩ đến nơi ở rộng rãi hơn. Tôi bán căn nhà ở Phú Nhuận và bán luôn mảnh đất hơn 1.000 mét vuông ở xã Phước Lý (huyện Bình Chánh) để mua căn nhà này. 

Tại đây, gia đình tôi vừa sinh hoạt, vừa làm quán cà phê kết hợp phòng trà kiếm thêm thu nhập. Tôi không dự tính gì lớn lao, chỉ muốn lặng lẽ làm ăn. Ngay cả phòng trà này, tôi cũng chỉ mở mỗi tối thứ 6 hằng tuần thôi. Bạn bè bảo tôi mở thêm trong tuần nhưng tôi ngại gặp gỡ đông người, tiếp rượu bia, đi tới đi lui mệt mỏi lắm!

Nghệ sĩ hài Hồng Tơ sinh năm 1963, vào nghề với bộ môn cải lương nhưng thành danh khi chuyển sang lĩnh vực hài. Năm 1991, Hồng Tơ được bạn đọc của báo Sân khấu bình chọn là một trong 10 danh hài được yêu thích nhất (xếp thứ tự: Bảo Quốc, Duy Phương, Thanh Nam, Hồng Vân, Mỹ Chi, Hồng Tơ, Bảo Chung, Quốc Hòa, Kim Ngọc, Ngọc Giàu). Năm 1992, nam nghệ sĩ có album ca nhạc hài đầu tiên mang tên "Hồng Tơ chọt cù lét". 

Về đời tư, Hồng Tơ từng thừa nhận ham mê trò đỏ đen. Anh mất nhiều tài sản vì lún sâu vào bài bạc, nợ nần. Năm 2012, nghệ sĩ hài lấy vợ mới. Năm 2019, anh bị bắt vì hành vi đánh bạc, bị phạt 50 triệu đồng. Hiện tại, nam nghệ sĩ sống yên vui bên vợ và con gái 10 tuổi.

Trong 53 năm đầu, tỷ phú Elon Musk hầu như không xuất hiện bên cạnh Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump.

Nhưng kể từ tối 5/11, mọi chuyện thay đổi. Musk gần như không tách rời khỏi ông Trump, theo New York Times.

Vì vậy, hơn bất cứ nhân vật chủ chốt nào khác trong quá trình chuyển giao quyền lực, vị tỷ phủ này dường như đang trong “lớp cấp tốc”, học hỏi những quy tắc và mối quan hệ chính trị tinh vi trong nhóm thân cận của ông Trump.

Đối với người giàu nhất thế giới - vốn không được biết đến bởi sự khiêm tốn hay kiên nhẫn - bộ môn kỹ thuật xã hội này có thể còn khó khăn hơn nhiều so với sản xuất công nghiệp nặng hay khoa học vũ trụ.

Nhiều nghi ngờ xuất hiện xoay quanh việc liệu tỷ phú Musk có thể “tốt nghiệp” vào năm 2028 với tấm bằng “Trumpism” (chủ nghĩa Trump) hay không.

TheoNew York Times, việc đoán xem mối quan hệ giữa Musk và ông Trump sẽ kéo dài bao lâu trở thành chủ đề bàn luận trong các vòng tròn ở Washington và Thung lũng Silicon.

Câu trả lời có thể phụ thuộc vào khả năng của Musk trong việc xoa dịu ông Trump và giữ hình ảnh tương đối khiêm tốn, nhưng vẫn biết cách hạ gục đối thủ khi thời cơ đến.

Nói ngắn gọn là hiểu cách chơi trò chính trị trong thế giới Trump.

Tỷ phú Elon Musk. Ảnh:New York Times.

Điểm cốt lõi

Hầu hết nhân vật đang ở cạnh ông Trump trong quá trình chuyển giao đều là những trợ lý dày dạn kinh nghiệm, đã được thử thách trong “cuộc chiến” trước, hoặc là người bạn thân thiết trong nhiều thập kỷ.

Ông Musk không thuộc trường hợp nào trong số này.

Thay vào đó, những gì ông mang đến là 200 triệu người theo dõi trên X và khoảng 200 triệu USD mà ông đã chi trong chiến dịch vận động.

Cả hai điều đó đều gây ấn tượng mạnh mẽ với vị tổng thống đắc cử.

Ông Trump, bất ngờ trước quyết định sa thải khoảng 80% nhân viên tại X của ông Musk, nói rằng vị tỷ phú công nghệ này có thể giúp lãnh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ cùng Vivek Ramaswamy.

Trong tuần qua, Musk vẫn duy trì thói quen thân thiết với ông Trump.

Ông chủ mạng xã hội X đã tham gia cùng Tổng thống đắc cử Trump trong hầu hết cuộc họp tại Mar-a-Lago, cũng như một trận đấu UFC.

Hôm 19/11, ông đã đưa ông Trump đến Thung lũng Rio Grande ở Texas để theo dõi buổi phóng tàu vũ trụ của SpaceX.

Theo một số nguồn tin, trong cuộc họp riêng tại Mar-a-Lago, Musk thể hiện sự thiếu quen thuộc với các vấn đề chính sách hay thành viên tiềm năng được thảo luận.

Tuy nhiên, ông liên tục nhắc đến điểm cốt lõi: Vị tỷ phú này cho rằng điều cần thiết là "cải cách triệt để" chính phủ và đề cập "những nhà cải cách" có khả năng thực hiện thay đổi.

Ông Trump và Musk tham dự trận đấu UFC tại Madison Square Garden. Ảnh:New York Times.

Musk không thúc đẩy mạnh mẽ cái tên mà ông yêu thích cho vị trí trong chính quyền.

Tuy nhiên, những người xung quanh ông trong thế giới công nghệ ngày càng tự tin và được cho là có ảnh hưởng lớn hơn.

Mick Mulvaney - người từng là chánh văn phòng thứ hai của ông Trump và hiện làm việc tại công ty vận động hành lang Actum - chia sẻ các giám đốc điều hành công nghệ có thể có quyền tiếp cập đặc biệt.

“Elon Musk, Marc Andreessen, David Sacks, Joe Lonsdale và các nhà lãnh đạo công nghệ khác đang ảnh hưởng đến quá trình chuẩn bị cho nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Đây là điều mà chưa có lãnh đạo doanh nghiệp nào từng làm được ở mức độ này trong các cuộc bầu cử tổng thống trước đây”, theo ông Mulvaney.

Tuy nhiên, ông tỏ ra nghi ngờ về khả năng của tỷ phú Musk trong việc thực hiện cắt giảm ngân sách như đã hứa.

Trong cuộc gọi với khoảng 70 khách hàng gần đây, ông cho biết vị tỷ phú này sẽ nhận ra rằng “đi đến sao Hỏa còn dễ dàng hơn”.

Ông Mulvaney cũng bày tỏ ông không hình dung được sự thay đổi toàn diện trong cách chính phủ liên bang vận hành và nghi ngờ liệu Musk có gắn bó đủ lâu để hoàn thành công việc hay không.

Bài học

Một số giám đốc điều hành công nghệ đang nỗ lực kết nối với ông Musk hoặc đại diện của ông. Khắp Thung lũng Silicon, nhiều người bày tỏ sự quan tâm đến việc phục vụ tại Bộ Hiệu quả Chính phủ.

Brian Armstrong, giám đốc điều hành của Coinbase, mô tả trên mạng xã hội rằng đây là “cơ hội có một không hai để tăng cường tự do kinh tế tại Mỹ và cắt giảm quy mô chính phủ để đạt được sự ổn định”.

Ông Musk đã thúc đẩy thành công việc Brendan Carr - thành viên đảng Cộng hòa - được chọn làm người lãnh đạo Ủy ban Truyền thông Liên bang.

"Lựa chọn tuyệt vời", tỷ phú này cho biết sau thông báo.

Musk đã đưa ông Trump tham quan phòng điều khiển trước khi tên lửa SpaceX phóng vào hôm 19/11 tại Texas. Ảnh: Brandon Bell.

Ông cũng vận động ông Trump đưa Russell T. Vought - giám đốc ngân sách trong nhiệm kỳ đầu tiên của tổng thống đắc cử - trở lại.

Tuy nhiên, tỷ phú Musk không phải người “bất bại”.

Ông đã đề xuất Emil Michael - cựu giám đốc điều hành cấp cao của Uber - trở thành Bộ trưởng Giao thông tiếp theo. Nhưng vị trí này thuộc về cựu nghị sĩ Sean Duffy đến từ bang Wisconsin - người được các cố vấn thân cận của ông Trump ủng hộ.

Musk cũng thúc đẩy ông Trump chọn Howard Lutnick, giám đốc điều hành của Cantor Fitzgerald, làm Bộ trưởng Tài chính. Cuối cùng, tổng thống đắc cử chọn ông Lutnick làm Bộ trưởng Thương mại.

Các trợ lý của ông Trump có quan điểm khác biệt về vai trò của tỷ phú Musk.

Một số người coi ông là nhân vật không gây hại. Đặc biệt, ông có mối quan hệ thân thiết với Stephen Miller - cố vấn chính sách hàng đầu.

Những người khác khó chịu vì sự hiện diện gần như liên tục của Musk tại Mar-a-Lago, đặc biệt khi ông không có lịch sử làm việc cá nhân lâu dài với ông Trump.

Điều đáng chú ý là Musk dường như lo ngại về cách mà ảnh hưởng của mình được nhận thức.

Hôm 20/11, đáp lại bài báo mô tả ông là “người bạn tâm giao gần gũi nhất” của ông Trump, vị tỷ phú công nghệ hết lời ca ngợi “số lượng lớn người trung thành và đáng kính tại Mar-a-Lago, đã làm việc với ông Trump trong nhiều năm”.

“Để nói rõ hơn, mặc dù tôi đưa ra ý kiến ​​của mình về một số ứng viên nội các, nhiều lựa chọn diễn ra mà tôi không biết và quyết định hoàn toàn là của tổng thống”, ông viết trên X.

Động thái này có vẻ như là sự công nhận bài học quen thuộc trong thế giới của ông Trump: Không được làm lu mờ nhân vật chính. Ít nhất là nếu bạn muốn gắn bó lâu dài.

Trong khi đó, ông Mulvaney cho rằng hãy thẳng thắn với ông Trump, bởi “đã có rất nhiều người cảm thấy cần phải đồng tình với ông ấy mọi lúc”.

“Điều khiến Musk trở thành cố vấn có giá trị là vì ông ấy có đủ tiền và đủ những thứ khác để làm. Ông ấy có vị thế độc nhất để trở thành người nói lên thông tin trung thực. Có lẽ hơn bất cứ ai khác trên hành tinh này, ông ấy không cần công việc đó”, ông Mulvaney nói.

Đọc để hiểu rõ hơn lịch sử nước Mỹ

Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Lẽ thường" - cuốn sách của tác giả Thomas Paine được xuất bản lần đầu vào năm 1776 và đã có vai trò quan trọng trong thời kỳ lập quốc của Mỹ. Cho đến hôm nay, cuốn sách vẫn còn nguyên giá trị lịch sử đối với những ai quan tâm đến lịch sử nước Mỹ.

Sinh vào khoảng năm 428 TCN, triết gia Plato là học trò của Socrates và là thầy của Aristotle. Các tác phẩm của ông viết về công lý, vẻ đẹp và sự bình đẳng, cũng như các cuộc tranh luận về thẩm mỹ, triết học chính trị, thần học, vũ trụ học, nhận thức luận và triết học của ngôn ngữ.

Plato là người thành lập Academy ở Athens – một trong những ngôi trường đầu tiên của thế giới phương Tây. Ông qua đời tại Athens vào khoảng năm 348 TCN.

Phần lớn thông tin về cuộc đời của Plato được lấy từ chính các tác phẩm của ông và những người đương thời, các sử gia cổ điển. Cả cha và mẹ ông đều xuất thân từ tầng lớp quý tộc Hy Lạp.

Giống như nhiều cậu bé cùng tầng lớp, Plato có thể đã được theo học những người thầy giỏi nhất thành Athens. Bố ông mất khi ông còn nhỏ, mẹ ông tái hôn với người chú của bà là Pyrilampes – một chính trị gia của Hy Lạp và là đại sứ tại Persia.

Người ta cho rằng Plato có 2 anh/em trai ruột, một chị/em gái và một người anh em cùng mẹ khác cha, mặc dù không rõ ông là thứ mấy trong số những anh chị em này. Các thành viên trong gia đình Plato thường xuất hiện trong các cuộc đối thoại của ông. Các sử gia tin rằng đây là một dấu hiệu cho thấy ông tự hào về dòng dõi gia đình mình.

Khi còn trẻ, Plato trải qua 2 sự kiện lớn trong đời. Một là sự gặp gỡ với triết gia vĩ đại Socrates. Phương pháp đối thoại và tranh biện của Socrates khiến Plato ấn tượng đến mức không lâu sau ông trở thành một cộng sự thân thiết và dành cả cuộc đời mình cho các vấn đề về đức hạnh và sự hình thành nhân cách cao thượng.

Một sự kiện quan trọng khác trong cuộc đời ông là cuộc chiến Peloponnesus giữa Athens và Sparta, mà Plato đã chiến đấu trong một thời gian ngắn từ năm 409-404 TCN. Sự thất bại của Athens chấm dứt chế độ dân chủ và bị Sparta thay thế bằng chế độ chuyên chế độc tài. Hai người thân của Plato là Charmides và Critias là những nhân vật nổi bật trong chính quyền mới.

Sau khi chính quyền độc tài bị lật đổ và chế độ dân chủ được khôi phục lại, Plato có một thời gian ngắn làm công việc chính trị. Tuy nhiên, bản án tử hình với người thầy Socrates vào năm 399 TCN khiến ông băn khoăn với công việc này và quay trở lại với cuộc sống nghiên cứu và triết học.

Sau cái chết của Socrates, Plato đã đi suốt 12 năm qua vùng Địa Trung Hải, học toán với các môn đồ của Pitago ở Ý; học hình học, địa chất, thiên văn và tôn giáo ở Ai Cập. Trong suốt thời gian này, hoặc ngay sau đó, ông bắt đầu viết nhiều tác phẩm. Có một số tranh cãi giữa các học giả về thứ tự các tác phẩm, tuy nhiên hầu hết đều tin rằng chúng rơi vào 3 giai đoạn khác nhau.

Giai đoạn đầu, giữa và cuối

Giai đoạn đầulà giai đoạn trong suốt các chuyến đi của Plato (399-387 TCN). Tác phẩm “The Apology of Socrates” (Lời tự biện của Socrates) có vẻ được viết ngay sau cái chết của Socrates. Những văn bản khác trong giai đoạn này gồm có Protagoras, Euthyphro, Hippias Major, Minor, Ion. Trong những cuộc đối thoại này, Plato cố gắng truyền đạt triết học và những lời giáo huấn của Socrates.

Ở giai đoạn giữa, Plato viết bằng tiếng nói của riêng mình về các lý tưởng trung tâm của công lý, lòng dũng cảm, sự khôn ngoan và sự điều tiết của cá nhân và xã hội. The Republic đã được viết trong thời gian này với sự khám phá về chính quyền được cai trị bởi các nhà vua triết gia.

Trong giai đoạn cuối, Socrates được xếp cho vai phụ và Plato có cái nhìn gần hơn vào những ý tưởng siêu hình ban đầu của mình. Ông khám phá vai trò của nghệ thuật, bao gồm cả múa, âm nhạc, kịch và kiến trúc, cùng với đạo đức và luân lý. Trong các bài viết của ông ở Theory of Forms, Plato cho rằng thế giới của các ý tưởng là hằng số duy nhất, và thế giới được nhận thức thông qua các giác quan của chúng ta là giả dối và có thể thay đổi.

Thành lập Academy

Vào khoảng năm 385 TCN, Plato thành lập một trường học được gọi là Academy – nơi mà ông là người chủ trì cho tới tận khi qua đời.

Academy hoạt động cho đến năm 529 Công Nguyên, khi nó bị đóng cửa bởi Hoàng đế La Mã Justinian I – người lo sợ rằng ngôi trường là nguồn gốc của chủ nghĩa ngoại giáo và là một mối đe dọa với Cơ đốc giáo.

Trong những năm hoạt động, chương trình giảng dạy của trường gồm có thiên văn học, sinh học, toán học, lý thuyết chính trị và triết học. Plato hy vọng rằng Academy sẽ là nơi để các nhà lãnh đạo tương lai khám phá ra cách xây dựng một chính quyền tốt hơn cho các thành bang Hy Lạp.

Vào năm 367 TCN, Plato được Dion – một người bạn, một môn đệ của ông – mời về làm gia sư riêng cho cháu của ông là Dionysius II – người cai trị mới của thành Syracuse (Sicily) sau này. Dion tin rằng Dionysius đã bộc lộ những tiềm năng để trở thành một nhà lãnh đạo lý tưởng. Plato chấp nhận lời mời với hi vọng rằng những kinh nghiệm của ông sẽ tạo ra một nhà vua triết gia. Tuy nhiên, Dionysius đã không được như mong đợi của người thầy. Hắn nghi ngờ Dion, sau đó là Plato về việc âm mưu chống lại mình. Dionysius cho Dion lưu vong và “quản thúc tại gia” Plato. Cuối cùng, Plato trở lại thành Athens và Academy của ông.

Một trong những học trò xuất sắc nhất của ông là Aristotle, người đã tiếp nhận những giáo lý của thầy mình theo những hướng mới.

Những năm cuối đời

Plato dành những năm cuối đời của mình ở Academy. Bối cảnh quanh cái chết của ông vẫn còn chưa rõ ràng, mặc dù chắc chắn là ông qua đời ở Athens vào khoảng năm 348 TCN, thọ hơn 80 tuổi. Một số học giả cho rằng ông chết khi đang tham dự một lễ cưới, trong khi một số khác tin rằng ông qua đời một cách bình thản lúc đang ngủ.

Plato có ảnh hưởng lâu dài tới triết học và bản chất con người, vượt ra phạm vi của Hy Lạp cổ đại. Niềm tin của ông về tầm quan trọng của toán học trong giáo dục đã được chứng minh là cần thiết cho việc hiểu về toàn bộ vũ trụ. Những tác phẩm của ông về việc sử dụng lý trí để phát triển một xã hội công bằng hơn, tập trung vào sự bình đẳng của các cá nhân đã thiết lập một nền tảng cho nền dân chủ hiện đại.  

Nguyễn Thảo(dịch)