Theo Sciencedirect, nhiều nghiên cứu cho thấy rau khoai lang có thể bảo vệ cơ thể con người khỏi tổn thương do oxy hóa, viêm nhiễm, lão hóa và tăng huyết áp do có nhiều hợp chất chống oxy hóa khác nhau, bao gồm các hợp chất phenolic, flavonoid, vitamin C và carotenoids. 

Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Rau châu Á đã liệt kê rau khoai lang xanh là một loại rau có giá trị dinh dưỡng cao. Chúng là nguồn cung cấp khoáng chất, vitamin và các thành phần vi lượng tuyệt vời. 

Nghiên cứu đã cho thấy lá của khoai lang cũng sở hữu nhiều loại hợp chất (vitamin C, carotenoids, axit amin, khoáng chất và hợp chất phenolic) có vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe và phòng ngừa các bệnh liên quan đến dinh dưỡng con người và lối sống. 

Trong Đông y, rau khoai lang có tính bình, vị ngọt giúp bồi bổ cơ thể và phòng ngừa và chữa trị nhiều bệnh. Thường xuyên ăn các món ăn từ rau lang sẽ giúp tăng cường hệ tiêu hóa, nhuận tràng và giảm căng thẳng cho dạ dày.

Rau lang có tác dụng hỗ trợ giảm hàm lượng đường huyết trong máu. Trong lá non chứa nhiều dưỡng chất dinh dưỡng và tốt cho người bệnh.

Công dụng chữa bệnh của rau khoai lang

Theo Trung tâm dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện K (Hà Nội), đặc tính chống oxy hóa trong rau khoai lang là nhờ các dẫn xuất của axit caffeoylquinic, quercetin, anthocyanin…

Các nhà nghiên cứu đã cho các vận động viên sử dụng 200gr rau khoai lang tím trong 1-2 tuần. Kết quả cho thấy việc này giúp giảm quá trình oxy hóa lipid và DNA, tăng glutathione trong máu, cải thiện khả năng chống oxy hóa trong huyết tương.

Nghiên cứu trong ống nghiệm cũng cho thấy chiết xuất từ lá khoai lang có tác dụng chống ung thư mạnh với các loại tế bào ung thư đại trực tràng, vú, tiền liệt tuyến và ung thư phổi. Cơ chế là nhờ các polyphenol và anthocyanin điều chỉnh chu kỳ tế bào, cảm ứng gây chết tế bào, giảm tăng sinh thành mạch. 

IbACP là peptit 16 acid amin được tách chiết từ rau khoai lang cũng cho thấy có khả năng ức chế dòng ung thư tuyến tụy. Các nghiên cứu trên động vật và người cũng bước đầu được tiến hành để nghiên cứu sâu hoạt tính chống ung thư của các hợp chất trên.

Thí nghiệm với chuột sử dụng lá khoai lang trong chế độ ăn cho thấy có sự cải thiện về cấu hình acid béo trong gan.

Tại châu Phi và Indonesia, rau khoai lang còn được sử dụng làm bài thuốc truyền thống để điều trị các bệnh lý liên quan đến tim mạch.

Một số nghiên cứu mô hình trên chuột đã ghi nhận tác dụng làm giảm lipid máu và chống xơ vữa mạch máu của lá khoai lang. Cơ chế là do các chất xơ không hòa tan trong lá khoai lang cản trở sự hấp thu lipid ở ruột non.

Các hợp chất flavonoid và quercetin trong lá khoai lang làm giảm sự hấp thu acid béo trong ruột. Quercetin còn giảm hoạt động của lipase tuyến tụy, ức chế sự hấp thu cholesterol và triglycerid thông qua chất vận chuyển cholesterol và acid béo ở biểu mô.

Đối với tình trạng đường huyết cao, các flavonoid trong lá khoai lang có thể thúc đẩy sự hấp thụ glucose ở mô ngoại vi và tăng cường bài tiết insulin, giảm tình trạng tự hủy của tế bào β tuyến tụy. 

Ngoài ra, quercetin kích hoạt tái tạo tế bào β trong tuyến tụy, gây tăng tiết insulin. Kết quả là, con đường tế bào liên quan đến bài tiết insulin sẽ được kích thích, làm giảm khả năng kháng insulin, giúp chống lại bệnh tiểu đường. Tác dụng này đã được chứng minh trong nhiều thí nghiệm động vật.

Mặc dù các nghiên cứu trên người để khẳng định các tác dụng trên của lá khoai lang chưa nhiều để đưa ra khuyến cáo và liều lượng sử dụng an toàn, việc sử dụng lá khoai lang làm một loại rau cùng các loại rau khác vẫn được khuyến khích. 

Bên cạnh đó, nồng độ các chất có hoạt tính sinh học khác nhau giữa lá của các loại khoai lang, thời điểm thu hoạch và cách nấu nướng. Trong đó, hấp là phương pháp nấu hiệu quả nhất để duy trì mức polyphenol và hoạt động chống oxy hóa của lá khoai lang.

Theo thống kê, Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dùng internet và mạng xã hội. Hiện nước ta có hơn 72 triệu người sử dụng mạng xã hội, chiếm khoảng 73% dân số. Trong số đó có 7% thuộc độ tuổi từ 13 đến 17 và gần 10% thuộc độ tuổi từ 18 đến 24.

Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12-13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14-15 là 93%. Còn theo Bộ Lao động Thương binh & Xã hội, thời gian trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là 5-7 giờ mỗi ngày. 

Nhiều ý kiến tham luận cho rằng các nền tảng xã hội được thiết kế để có thể gây nghiện cho người dùng, đặc biệt giới trẻ. Điều này gây ra các tác động tiêu cực cho sức khỏe tâm thần như trầm cảm, mất ngủ, lo âu, sao lãng trong học tập cũng như hàng loạt các vấn đề khác đối với sức khỏe tâm thần của người dùng. 

Ví dụ, tại Mỹ, tỷ lệ mắc các đợt trầm cảm nặng trong 12 tháng ở thanh thiếu niên đã tăng từ 8,7% vào năm 2005 lên 11,3% vào năm 2012. Các hoạt động trên màn hình phương tiện truyền thông đã được cho là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tình trạng trầm cảm, tự tử ở thanh thiếu niên.

Sử dụng mạng xã hội quá mức tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần

"Mạng xã hội đã sử dụng các thuật toán khác nhau dựa trên các nghiên cứu chuyên sâu về cơ chế hoạt động của não bộ nhằm tối đa hóa thời gian sử dụng, liên tục lôi cuốn người dùng mạng xã hội, tạo ra các chu kỳ tương tác gây nghiện", ông Cao Hoàng Nam, đại diện Sáng kiến Z&Alpha nhấn mạnh. 

Theo ông, Việt Nam chưa có nghiên cứu về tác động của mạng xã hội với đối tượng thanh thiếu niên.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy, việc sử dụng mạng xã hội quá mức tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần. Trẻ sử dụng quá nhiều mạng xã hội có thể dẫn đến sao nhãng học tập, trầm cảm, cảm giác cô đơn, những tác động đó có thể dẫn đến trầm cảm lâu dài. 

Ông đặc biệt nhấn mạnh đến đối tượng dưới 13 tuổi khi sử dụng mạng xã hội bởi lứa tuổi này đang ở giai đoạn hoàn thiện não bộ, nên việc sử dụng quá nhiều mạng xã hội tác động lớn đến não của trẻ em. 

Vì thế, cần có thêm các nghiên cứu này ở Việt Nam để đánh giá ảnh hưởng của mạng xã hội đến thanh thiếu niên. 

Theo ông Nam, Việt Nam chưa có nghiên cứu về sự gia tăng sử dụng mạng xã hội ở lứa tuổi thanh thiếu niên, tuy nhiên, chúng ta có thể thấy điều này qua sự gia tăng internet và mạng xã hội tại nước ta. 

Ông lấy ví dụ, năm 2014, nước ta chỉ có 37 triệu người sử dụng internet và số liệu gần như tương đồng sử dụng mạng xã hội. Tuy nhiên qua 10 năm, năm 2024, con số này đã là 78 triệu người sử dụng internet, số lượng người sử dụng mạng xã hội cũng tương đồng như vậy, trong đó rất nhiều thanh thiếu niên và trẻ em. 

Cần trang bị cho trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên môi trường mạng xã hội

Theo TS Nguyễn Thị Mai Hương, Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội, lợi ích mang lại từ mạng xã hội là sự tăng cường kết nối xã hội, cơ hội thể hiện bản thân và tiếp cận thông tin cũng như các nguồn lực cho thanh thiếu niên trong học tập và cuộc sống.

Các nghiên cứu cũng cho thấy, khoảng 81% học sinh báo cáo rằng mạng xã hội giúp họ cảm thấy được kết nối hơn với bạn bè và thế giới xung quanh. 

Tuy nhiên, khi lạm dụng mạng xã hội, thanh thiếu niên có thể gặp các tác động tiêu cực, như rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, cô lập xã hội và nghiện internet, bắt nạt qua mạng.

Bên cạnh đó, tỷ lệ tội phạm trên mạng gia tăng, áp lực từ bạn bè và tiếp xúc với nội dung độc hại là một số rủi ro liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội, dẫn đến việc tự làm hại bản thân, suy nghĩ tự tử và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. 

Những kết quả nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát, giáo dục trẻ em về việc sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm và lành mạnh.

PGS.TS Lê Minh Giang, Viện trưởng Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội, cho biết, hội thảo này là bước đi đầu tiên cho các nghiên cứu toàn diện về tác động của mạng xã hội đối với sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam. 

Từ đó, xây dựng các chương trình nâng cao nhận thức, hướng dẫn cho nhà trường, phụ huynh, người dùng các giải pháp để bảo vệ và nâng cao sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên Việt Nam trong kỷ nguyên số. 

Trang bị kỹ năng tự bảo vệ bản thân và duy trì sự kiểm soát khi dùng mạng xã hội chính là chìa khóa giúp chúng ta tận dụng triệt để những lợi ích mà không để ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam.

Một nghiên cứu trên Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention cho thấy chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa có liên quan chặt chẽ đến việc kích hoạt các gen gây ung thư và thúc đẩy quá trình viêm nhiễm trong cơ thể.

Hơn nữa, tiêu thụ thực phẩm chứa hàm lượng hormone cao (như thịt chế biến không đảm bảo) có thể làm rối loạn cân bằng hormone, gây nguy cơ phát triển các loại ung thư liên quan đến hormone như ung thư vú và ung thư tử cung.

Thực phẩm bị nhiễm aflatoxin

Aflatoxin là một chất độc tự nhiên được tạo ra bởi nấm mốc thường xuất hiện trên các thực phẩm như: đậu phộng, ngô, và gạo khi bảo quản không đúng cách. Đây là một trong những chất gây ung thư mạnh nhất, đặc biệt nguy hiểm với gan.

Theo nghiên cứu từ International Agency for Research on Cancer (IARC), aflatoxin là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan, đặc biệt ở các quốc gia có điều kiện bảo quản thực phẩm kém.

Chỉ cần một lượng nhỏ aflatoxin trong chế độ ăn uống cũng có thể gây tổn thương ADN, dẫn đến đột biến gen.

Thực phẩm bị cháy

Thực phẩm bị cháy xém trong quá trình nướng, chiên rán thường sản sinh ra các hợp chất gây ung thư như benzopyrene. Đây là chất đã được chứng minh là liên quan đến nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư phổi, dạ dày và thực quản.

Theo một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Dinh dưỡng và Ung thư, ăn thịt cháy thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết lên đến 60%.

Thực phẩm nhiều gia vị cay nóng

Mặc dù một lượng nhỏ gia vị cay nóng như ớt, tỏi có thể có lợi cho sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm cay nóng lại có thể gây kích thích niêm mạc đường tiêu hóa, làm tăng nguy cơ ung thư ruột và dạ dày.

Nghiên cứu trên Journal of Cancer Prevention (2019)cho thấy, việc tiêu thụ quá mức các món cay nóng làm gia tăng tỷ lệ mắc ung thư ruột kết và trực tràng. Các món cay như lẩu cay, thức ăn chứa nhiều ớt còn có thể làm tăng hàm lượng nitrite và axit oxalic trong cơ thể, gây rối loạn chuyển hóa.

Ăn thế nào để phòng ung thư?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 30-50% các loại ung thư có thể phòng ngừa được thông qua lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống khoa học. Điều này cho thấy vai trò cực kỳ quan trọng của việc lựa chọn thực phẩm đúng cách.

Một số lưu ý quan trọng:

- Tăng cường tiêu thụ rau xanh, trái cây tươi, và ngũ cốc nguyên hạt.

- Hạn chế tối đa đồ ăn chế biến sẵn và thực phẩm chứa chất bảo quản.

- Bảo quản thực phẩm đúng cách để tránh nhiễm độc tố từ nấm mốc.

Chế độ ăn lành mạnh không chỉ giúp bạn giảm nguy cơ mắc ung thư mà còn tăng cường sức khỏe tổng thể, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường.