Đây là hoạt động hưởng ứng Ngày Thị giác Thế giới (10/10) với chủ đề "Ưu tiên chăm sóc mắt trẻ em".

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, tại Hà Nội có 51% trẻ mắc tật khúc xạ, trong đó cận thị chiếm 37,5%, viễn thị chiếm khoảng 8% và loạn thị là 5%. Tại TPHCM, tỷ lệ trẻ mắc tật khúc xạ lên tới hơn 75%, trong đó, số trẻ bị cận thị chiếm gần 53%.

Đây là con số thống kê theo khảo sát về tình trạng mắc tật khúc xạ ở trẻ em trên một số trường tiểu học và trường trung học cơ sở năm 2020 tại Hà Nội và năm 2023 tại TPHCM của Bệnh viện Mắt Trung ương. 

Cũng trong thời gian qua, có nhiều trẻ em ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa có bệnh về mắt đã được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. 

"Vì thế, hoạt động nhằm lan tỏa thông điệp về vai trò quan trọng của việc bảo vệ đôi mắt khỏe, qua đó cùng chung tay với các bậc phụ huynh và nhà trường trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khỏe đôi mắt cho trẻ thơ. 

Chương trình này sẽ tổ chức chăm sóc mắt miễn phí cho hàng chục nghìn các em học sinh tại 20 trường tiểu học và mầm non trên địa bàn thủ đô Hà Nội và TPHCM", Thứ trưởng Hương nói. 

Theo Thứ trưởng, đây là hoạt động thiết thực, có ý nghĩa lớn, giúp khám và phát hiện các bệnh về mắt sớm cho trẻ em. Quan trọng hơn chương trình còn chia sẻ các kiến thức, hướng dẫn phụ huynh và các em có thêm các kỹ năng, các thông tin về lợi ích, hiệu quả của chăm sóc, nuôi dưỡng đôi mắt trẻ. 

Từ đó, vận động và kêu gọi người dân tích cực hưởng ứng và thực hành theo các khuyến cáo của chuyên gia và hướng dẫn của Bộ Y tế về các biện pháp bảo vệ đôi mắt khỏe, tránh được các tật khúc xạ và phát hiện các bệnh lý về mắt của trẻ.

Cô Lưu Thị Hồng Hạnh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hoàng Diệu, cho biết, chương trình là một hoạt động rất thiết thực và có ý nghĩa nhằm nâng cao nhận thức và giáo dục cộng đồng về việc bảo vệ, nuôi dưỡng đôi mắt khỏe mạnh cho trẻ em. 

Cô cũng mong muốn chương trình "Mắt khỏe sáng ngời tương lai" được lan tỏa mạnh mẽ đến toàn thể cộng đồng Việt Nam.

Làm gì để phòng tật khúc xạ cho trẻ?

PGS.TS Phạm Ngọc Đông, Phó Giám đốc Phụ trách quản lý điều hành Bệnh viện Mắt Trung ương, cho biết thêm, hiện nay, theo các nghiên cứu gần nhất tỷ lệ cận thị ở trẻ ngày càng tăng, đặc biệt là ở các thành phố, thậm chí có lớp trên 50% học sinh trong lớp bị cận thị.

Giới khoa học chưa xác định được nguyên nhân chính xác dẫn đến cận thị. Tuy nhiên có một số yếu tố nguy cơ làm gia tăng cận thị như thời gian nhìn gần quá nhiều trong không gian hẹp, hạn chế chơi ngoài trời, thời gian đọc sách nhìn gần quá nhiều, sử dụng các thiết bị điện tử… 

"Việc mắc cận thị nói riêng và các bệnh về mắt nói chung làm hạn chế khả năng học tập của trẻ. Nếu không được phát hiện sớm, can thiệp sớm, quá trình tiến triển cận thị nhanh lên làm trẻ bị cận thị nặng hơn. Việc can thiệp sẽ hạn chế biến chứng do cận thị gây ra", PGS Đông nói. 

Theo ông, để phòng các tật khúc xạ ở trẻ , cha mẹ cần lưu ý tăng cường cho trẻ chơi ngoài trời, cho trẻ không gian mở, hạn chế sử dụng các thiết bị có màn hình. Thời nay, trẻ con không thể không có máy tính, điện thoại…, vấn đề là chúng ta làm sao điều tiết thời gian sử dụng của trẻ, trẻ tìm kiếm thông tin chứ không phải chơi game. 

Đồng thời, chúng ta cần tuân thủ nguyên tắc 20-20-20, nghĩa là cứ sau 20 phút nhìn màn hình thiết bị điện tử, phụ huynh nên cho bé nghỉ ít nhất 20 giây và tập trung mắt vào một vật cách xa hơn 20 feet (khoảng 6m).

Tại Bệnh viện Nhi đồng 2, các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật cố định xương, điều trị tích cực cho bệnh nhi. Hậu can thiệp, sức khỏe bệnh nhi dần ổn định.

Trường hợp khác cũng là một bé trai. Khai thác bệnh sử, nửa đêm hàng xóm nghe tiếng động lạ, khi chạy đến thì phát hiện trẻ đã nằm dưới đất, hôn mê sâu. Bệnh nhi được chuyển vào khoa Cấp cứu, đặt ống thở và nhanh chóng chuyển vào khoa Hồi sức tích cực điều trị.

Trước đó vào tháng 2, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (huyện Bình Chánh, TPHCM), cũng tiếp nhận cấp cứu một trường hợp trẻ té từ lầu 5 chung cư (độ cao hơn 10 mét) xuống đất, gây hôn mê và đa chấn thương, phù não, dập phổi.

Để cứu bệnh nhi, bệnh viện phải tiến hành hội chẩn và phối hợp các khoa Ngoại thần kinh, Ngoại tổng hợp, Ngoại lồng ngực, Ngoại chỉnh hình, Gây mê hồi sức. Sau 2 tháng điều trị, bệnh nhi mới qua cơn nguy kịch.

Theo các bác sĩ, có nhiều nguyên nhân khiến trẻ té ngã, như xô đẩy nhau khi nô đùa, ngã khi chơi thể thao, leo trèo (tường, cầu thang, ban công…), hay do sự bất cẩn thiếu quan sát của người lớn.

Khi bé bị ngã, trước tiên phụ huynh hãy tìm cách xoa dịu, cố gắng không phản ứng quá mức nếu cú ngã hay va chạm nhẹ, không gây tổn thương nghiêm trọng khiến bé hoảng sợ.

Nếu trẻ lớn có thể nhận biết được, phụ huynh hãy hỏi kỹ vị trí và tư thế té ngã, vị trí trẻ bị đau. Nếu trẻ ngã rồi bất tỉnh, nôn ói, có chảy máu ra ở miệng hoặc mũi, tay chân co giật bất thường, cha mẹ cần đưa đến ngay cơ quan y tế gần nhất.

Sau khi té ngã, trẻ có thể đã bị trẹo khớp hoặc bị gãy xương nếu không cử động được tay, chân hoặc cử động thì đau nhói, cần được cố định vết thương và chụp X-quang. Nếu vết thương quá to, gây chảy máu nhiều, việc cầm máu là quan trọng nhất.

Một số triệu chứng đáng lo ngại khác là sự thay đổi thái độ đột ngột, tự nhiên trẻ tỏ ra bàng quan với tất cả xung quanh. Hoặc trái lại, trẻ bất ngờ vật vã, kích động, mắt nhìn bỗng bị rối loạn, có khi nhìn như người lác mắt. Lúc này, người nhà cần báo ngay cho bác sĩ để chẩn đoán và xử lý kịp thời. 

Cử nhân Trần Hồ Trung Tín, phòng Điều dưỡng, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố khuyến cáo, các gia đình phải rào hoặc có thanh bảo vệ ở cầu thang, cửa sổ, ban công (chiều cao rào tối thiểu 75 cm, song dọc, khoảng cách giữa các song không quá 15 cm).

Ở bậc thềm, cầu thang phải có đủ ánh sáng để dễ quan sát, không để sàn nhà trơn trượt, ẩm ướt. Với trẻ nhỏ, phải luôn có người lớn quan sát, bảo vệ.

- Rối loạn tiêu hóa: Ban đầu có thể là ợ chua, sau đó đau tức vùng bụng, co thắt dạ dày trước hoặc sau khi ăn.

- Táo bón: Nếu đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần nên chú ý theo dõi.

- Đi ngoài phân nhỏ, phân dẹt: Có nguy cơ ruột gặp phải những vật cản như các khối u, polyp to khiến hình dạng và kích thước phân thay đổi.

- Đi ngoài ra máu: Đây là triệu chứng khá phổ biến ở các bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Nguyên do khối u trong lòng ruột gây chảy máu.

- Giảm cân bất thường, mệt mỏi: Hầu hết các trường hợp mắc ung thư đều có dấu hiệu giảm cân nhanh và nhiều trong thời gian ngắn dù không ăn kiêng hay tập luyện gì gắng sức. 

Nếu có một trong các dấu hiệu trên, đừng trì hoãn việc đi khám. Có thể, đó chỉ là dấu hiệu bệnh thông thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý ung thư nguy hiểm, càng phát hiện sớm, cơ hội chữa trị càng cao.

Nên tầm soát ung thư đại trực tràng từ tuổi 40

Theo TS Bình, việc đi khám sức khỏe định kỳ, tầm soát phát hiện sớm để điều trị kịp thời ung thư đại trực tràng rất quan trọng.

Trước đây, bác sĩ khuyến cáo sau 50 cần thực hiện nội soi đại trực tràng, nhưng nay, lứa tuổi cần tầm soát đã sớm hơn. Theo đó, sau 40 tuổi, cần thực hiện tầm soát theo định kỳ.

Việc khám sàng lọc và nội soi đại trực tràng giúp giảm tỷ lệ tử vong do ung thư đại trực tràng, đặc biệt cắt polyp qua nội soi giúp giảm tới 80% tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng. 

Chuyên gia Bệnh viện K cho biết, sở dĩ ung thư đại trực tràng ở nước ta cũng như nhiều nước đang phát triển tăng nhanh do liên quan trực tiếp đến lối sống, chế độ ăn. Người dân dần thích nghi với lối sống của phương Tây, trong đó béo phì, ít vận động, tiêu thụ nhiều thịt đỏ, ăn ít trái cây và rau xanh, nạp nhiều chất béo, thức ăn nhanh, uống nhiều rượu, hút thuốc lá... là những yếu tố nguy cơ gia tăng tỉ lệ mắc bệnh.

Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh là một trong những yếu tố nguy cơ làm tăng tỉ lệ mắc ung thư đại trực tràng. Tại Việt Nam, 57% người trưởng thành ăn thiếu rau và trái cây so với khuyến nghị của WHO, trong khi lại ăn nhiều thịt. Một nửa nam giới uống rượu bia ở mức nguy hại; béo phì tăng nhanh, tỉ lệ hút thuốc lá còn cao...là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc căn bệnh này.

Bỏ bữa hoặc ăn không đúng giờ

Bỏ bữa, đặc biệt là bữa sáng, khiến cơ thể đói và có xu hướng ăn nhiều hơn vào các bữa sau, làm tăng nhanh lượng glucose trong máu.

Người bệnh nên ăn đều đặn 3 bữa chính và thêm bữa phụ nếu cần, để duy trì năng lượng ổn định và tránh tăng vọt đường huyết sau ăn.

Tiêu thụ đồ uống có đường

Nước ngọt, trà sữa, nước ép trái cây chứa nhiều đường dễ hấp thụ, làm tăng đường huyết ngay lập tức. Một lon nước ngọt có thể làm đường huyết tăng đáng kể chỉ sau 30 phút.

Người bệnh nên tránh đồ uống có đường, thay vào đó là nước lọc, trà thảo mộc hoặc cà phê đen không đường.

Ăn khẩu phần quá lớn

Lượng thức ăn quá nhiều, kể cả thực phẩm lành mạnh như trái cây và ngũ cốc, cũng có thể làm tăng đường huyết. Vì thế, người bệnh cần kiểm soát khẩu phần ăn, sử dụng đĩa nhỏ hơn và không nên ăn quá no.

Không uống thuốc đúng liều

Việc quên uống thuốc hoặc tự ý điều chỉnh liều lượng có thể gây ảnh hưởng đến việc kiểm soát đường huyết. Người bệnh nên tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ.

Các nguyên tắc ăn uống hỗ trợ ổn định đường huyết

Để duy trì đường huyết ổn định, người bệnh đái tháo đường cần tuân thủ các nguyên tắc ăn uống sau:

Kết hợp bữa ăn đa dạng

Kết hợp carbohydrate, protein và chất béo lành mạnh trong mỗi bữa ăn để giảm tốc độ tiêu hóa carbohydrate và ngăn ngừa đột biến đường huyết.

Chia nhỏ bữa ăn khi cần

Chia nhỏ bữa ăn trong ngày (3 bữa chính và 1-3 bữa phụ khi có chỉ định của bác sĩ) giúp duy trì năng lượng ổn định và tránh tăng đường huyết đột ngột.

Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ không chuyển hóa thành đường, giúp tăng cảm giác no và hỗ trợ tiêu hóa. Người bệnh đái tháo đường nên tiêu thụ 25-38gr chất xơ mỗi ngày từ rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và trái cây ít ngọt.

Uống đủ nước

Đủ nước giúp điều hòa cơ thể và hỗ trợ kiểm soát đường huyết. Nên chọn nước lọc thay vì nước ngọt hoặc nước trái cây chứa nhiều đường.

Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần duy trì hoạt động thể chất đều đặn. Tập thể dục giúp tiêu thụ glucose để sản sinh năng lượng, từ đó giảm đường huyết và giúp các tế bào nhạy cảm hơn với insulin. Người bệnh đái tháo đường nên duy trì thói quen vận động ít nhất 150 phút mỗi tuần với các bài tập vừa phải như đi bộ, đạp xe, yoga…

Đồng thời, theo dõi đường huyết giúp người bệnh hiểu rõ cách cơ thể phản ứng với các loại thực phẩm và hoạt động hàng ngày. Từ đó, có thể điều chỉnh kịp thời chế độ ăn uống và sinh hoạt.

Các sai lầm khác cần tránh

- Không uống thuốc đúng liều: Việc quên uống thuốc hoặc tự ý điều chỉnh liều lượng có thể gây ảnh hưởng đến việc kiểm soát đường huyết. Người bệnh nên tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ.

- Dùng quá nhiều thực phẩm có năng lượng cao: Một số thực phẩm như miến, mì ống, bánh mì chứa nhiều carbohydrate dễ làm tăng đường huyết. Người bệnh nên giới hạn hai phần trái cây mỗi ngày và ưu tiên rau xanh không tinh bột.

- Uống đồ uống ngọt để giải khát: Nước ép trái cây và nước ngọt có thể làm tăng đường huyết. Nếu cần, hãy chọn trái cây tươi để có thêm chất xơ.

Người bệnh đái tháo đường cần xây dựng một chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, khoa học để quản lý tốt đường huyết, tránh các biến chứng nguy hiểm. Điều quan trọng là duy trì thói quen ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất đều đặn.

Ngoài ra, cần chủ động thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để thiết lập một kế hoạch dinh dưỡng và sinh hoạt phù hợp, giúp ổn định đường huyết và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Thạc sĩ Trịnh Hồng Sơn

Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Bộ Y tế

Giải quyết việc này, ngoài việc tập huấn cho các địa phương, Bộ Y tế xây dựng sổ tay cẩm nang hướng dẫn đấu thầu thuốc để các địa phương triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng thừa nhận thực tiễn có đơn vị, cán bộ chưa dám nghĩ, dám làm, e ngại sai phạm nên triển khai còn vướng mắc. Bộ Y tế cũng trình Thủ tướng ban hành chỉ thị quy định trách nhiệm người đứng đầu cơ sở khám chữa bệnh liên quan đến thực hiện đấu thầu, đảm bảo về thuốc, vật tư y tế. 

Bộ Y tế mong muốn giám đốc cơ sở y tế tập trung triển khai nhiệm vụ hết sức quan trọng này.

Bộ trưởng cũng chỉ ra thêm vướng mắc về cơ chế khi có địa phương phân công cho trung tâm y tế, Sở Y tế mua sắm thực hiện. Trong quá trình triển khai có vướng mắc thì phân cấp cho cơ sở y tế.

Vì vậy, nhiều cơ sở y tế, bệnh viện tuyến huyện phải triển khai mua sắm khó khăn. Việc phân bổ nguồn lực, lên kế hoạch còn thiếu chủ động. Vì vậy, các giải pháp về tổ chức thực hiện cũng cần được xem xét triển khai hiệu quả.

Đồng thời, cũng theo Bộ trưởng, nhiều cơ sở y tế vì nợ đọng nên các doanh nghiệp không mặn mà bán thuốc cho các đơn vị y tế công lập. Bộ Y tế cùng với Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã giải quyết nợ đọng trên 11.000 tỷ đồng. Bảo hiểm xã hội Việt Nam đang phối hợp cơ sở y tế giải quyết tình trạng nợ đọng. 

"Tiền nợ đọng này được gửi lại cho cơ sở y tế là nguồn lực lớn để đơn vị này đảm bảo điều kiện cho các cơ sở y tế mua thuốc, đấu thầu thuốc", Bộ trưởng lý giải. 

Về khó khăn của các nhà thuốc bệnh viện trong khâu đấu thầu, Bộ trưởng Lan cho biết, nhà thuốc bệnh viện do bệnh viện quản lý, tổ chức mua lẻ để bán cho người dân, không phải lấy tiền ngân sách, cũng không phải từ nguồn bảo hiểm y tế. 

Trước đây, bệnh viện tự quyết định việc mua sắm. Tuy nhiên, Luật Đấu thầu 2023 quy định nhà thuốc bệnh viện cũng phải tổ chức đấu thầu, nhu cầu phát sinh của người bệnh rất đa dạng nên việc tổ chức đấu thầu của nhà thuốc bệnh viện gặp nhiều khó khăn. 

Vì thế, Luật Dược sửa đổi (được ấn nút thông qua tại kỳ họp này) sẽ giải quyết được vấn đề này. Luật này sẽ giao lại quyền chủ động trong vấn đề mua sắm của nhà thuốc bệnh viện cho các cơ sở y tế. Trên cơ sở đó sẽ cung cấp những nguồn thuốc phục vụ người dân.

Câu chuyện thiếu thuốc không mới. Trước đây, tình trạng này vẫn xảy ra nhưng chỉ nhỏ lẻ, ở chỗ này, chỗ kia tuy nhiên sau dịch Covid-19, nó lại xảy ra ở nhiều tỉnh thành, nhiều bệnh viện, kể cả các bệnh viện lớn.

Trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan như đấu thầu chậm, nguồn hàng quen bị gián đoạn chưa kịp phục hồi sau Covid-19, việc nhập khẩu cũng khó khăn do thủ tục nhập cảnh và một số nước hạn chế xuất khẩu các loại thuốc men, vật tư y tế…

Bên cạnh đó, sau đại dịch, hàng loạt các vụ thanh kiểm tra, xử lý sai phạm về y tế cũng dẫn đến tâm lý e dè, ngại mua sắm, ngại đầu tư, làm thiếu thuốc men, hóa chất, trang thiết bị y tế.