Trao đổi tại hội thảo, nhấn mạnh tầm quan trọng của Nghị quyết 29 năm 2022 về “tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Hồng Sơn cho hay, Nghị quyết 29 đã xác định công nghiệp công nghệ số là 1 trong 6 ngành công nghiệp nền tảng, trong đó sản xuất thông minh trên nền tảng mạng 5G là cốt lõi của công nghiệp công nghệ số.

Điểm ra các số liệu từ nghiên cứu của các tổ chức, doanh nghiệp quốc tế, đại diện Ban Kinh tế Trung ương cũng chỉ ra rằng, phát triển sản xuất thông minh ở Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội khó khăn và thách thức đan xen.

Ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghiệp CNTT và Truyền thông (ICT), Bộ TT&TT nhận định, công nghiệp hóa thực sự là quá trình dài và cần sự kiên trì. Kinh nghiệm từ các quốc gia châu Á đã thành công trong phát triển công nghiệp ICT, cơ bản quá trình phát triển công nghiệp gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn gia công lắp ráp sẽ tận dụng ưu thế lao động dồi dào, trình độ chưa đồng đều nhưng chi phí cạnh tranh; giai đoạn làm sản phẩm tích hợp, từng bước tham gia chuỗi cung ứng, quản lý sản xuất và tối ưu hóa quy trình; giai đoạn làm sản phẩm, tự chủ một số công nghệ lõi.

Với 3 quá trình trên, theo ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Việt Nam đang ở giai đoạn gia công lắp ráp và bắt đầu làm sản phẩm tích hợp. Sản xuất thông minh sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp các doanh nghiệp Việt tự động hóa các quy trình, tối ưu hóa chi phí sản xuất và nhanh chóng có sản phẩm đến người dùng.

Trong 3 năm qua, lĩnh vực công nghiệp ICT Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển khởi sắc của các doanh nghiệp trong nước. Các doanh nghiệp như Viettel Manufacturing, VNPT Technology, Trung Nam EMS… đã có hoạt động sản xuất thông minh, cung cấp dịch vụ sản xuất thông minh và từng bước làm các sản phẩm tích hợp. “Chúng tôi đánh giá rất cao các doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động xác định thị trường, phân khúc phù hợp và có bước đầu tư công nghệ bài bản, lâu dài”, ông Nguyễn Thiện Nghĩa nhấn mạnh.

Làm sao phát triển công nghiệp công nghệ số Việt Nam nhanh và bền vững?

Cũng trong trao đổi tại hội thảo, nên dẫn chứng Toyota mất 34 năm và Hyundai sau 28 năm mới có thể tự sản xuất, làm chủ công nghệ động cơ ô tô, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghiệp ICT Nguyễn Thiện Nghĩa cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam muốn đầu tư để làm chủ sản xuất, làm chủ công nghệ cũng sẽ cần những chính sách hỗ trợ phù hợp.

“Để đồng hành, giúp các doanh nghiệp Việt Nam từng bước nâng tầm, Bộ TT&TT rất mong được Ban Kinh tế trung ương ủng hộ trong việc tham mưu, đề xuất một số chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn”, ông Nguyễn Thiện Nghĩa chia sẻ.

Chia sẻ quan điểm của VNPT, bà Phan Thị Thanh Ngọc, chuyên gia tư vấn chuyển đổi số của VNPT-IT cho rằng, để phát triển công nghiệp công nghệ số Việt Nam nhanh và bền vững, cần có sự kết hợp giữa sức mạnh tự cường và khả năng hợp tác quốc tế, giữa nhà nước mạnh và thị trường mạnh.

Cùng với đó, cần tập trung vào các giá trị cốt lõi của công nghệ số, đó là doanh nghiệp, chất lượng và nguồn nhân lực. Cụ thể, doanh nghiệp công nghệ số phải là trung tâm, lấy chất lượng và thương hiệu Make in Viet Nam làm nền tảng, và nguồn nhân lực tài năng phải được coi là yếu tố then chốt.

Đại diện VNPT-IT đưa ra 5 đề xuất về chính sách phát triển ngành công nghiệp công nghệ số Việt Nam, đó là chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp và chính sách kiểm soát chất lượng sản phẩm dịch vụ công nghệ số Make in Viet Nam; xúc tiến, thúc đẩy nhu cầu; thu hút vốn đầu tư FDI; đào tạo, phát triển nguồn nhân lực công nghệ số.

Với góc nhìn của doanh nghiệp tham gia phát triển các nền tảng số Make in Viet Nam phục vụ chuyển đổi số, bà Đinh Thị Thúy, Tổng giám đốc MISA nhận định, Việt Nam đang có những lợi thế nhất định trong việc phát triển công nghiệp công nghệ số. Đó là, nguồn nhân lực trong lĩnh vực công nghệ có khả năng nhạy bén với các xu hướng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, khoa học dữ liệu… Mặt khác, các giải pháp công nghệ số Make in Viet Nam có giá thành hợp lý, thiết kế phù hợp với đặc thù các đơn vị, tổ chức và cá nhân tại Việt Nam, tối ưu hiệu năng hơn so với những hệ thống phần mềm nước ngoài.

Theo bà Đinh Thị Thúy, các doanh nghiệp nhà nước nên tập trung làm những nền tảng, hạ tầng số mà doanh nghiệp tư nhân không làm được, tạo bệ phóng cho người dân và doanh nghiệp tư nhân phát triển. “Các cơ quan, bộ, ban, ngành cần tập trung xây dựng thể chế chính sách, tiêu chí, tiêu chuẩn đối với phần mềm do tư nhân phát triển nhằm nâng cao chất lượng các sản phẩm công nghệ của người Việt, đóng góp vào sự phát triển chung của CNTT nước nhà”, đại diện MISA kiến nghị.

Ngân sách sẽ thất thu nếu áp thuế cho game trong nước

Mới đây, Thứ trưởng Bộ TT&TT Phan Tâm vừa ký công văn gửi Bộ Tài chính về việc lấy ý kiến về việc lập đề nghị xây dựng dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Theo đó, Bộ TT&TT có ý kiến, đề nghị tại thời điểm hiện nay chưa nên bổ sung loại hình “kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng”, vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Lý do mà Bộ TT&TT đưa ra kiến nghị này vì theo số liệu thống kê chưa đầy đủ thì doanh thu game không phép do các doanh nghiệp nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam năm 2021-2022 chiếm khoảng gần 30% tổng doanh thu của toàn ngành game, nhưng không phải chịu bất kỳ khoản thuế nào. Trong khi thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ áp dụng và thu được từ các doanh nghiệp trong nước, mà không thể áp dụng đối với doanh nghiệp nước ngoài. Do đó, nếu áp dụng sẽ làm giảm đáng kể năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước so với doanh nghiệp phát hành xuyên biên giới vào Việt Nam; làm gia tăng sự bất bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài.

Công văn của Bộ TT&TT khẳng định, nếu áp thuế tiêu thụ đặc biệt với game online sẽ khiến cho các doanh nghiệp trong nước có xu hướng dịch chuyển thành lập doanh nghiệp ở nước ngoài như Singapore, rồi cung cấp dịch vụ game online xuyên biên giới vào Việt Nam để tránh thuế cao. Như vậy, ngân sách sẽ thất thu một khoản thuế lớn từ ngành công nghiệp không khói này. Vì vậy, mục tiêu xây dựng chính sách này nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước là không khả thi. 

Mặt khác, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ không khuyến khích được doanh nghiệp game trong nước tăng cường đầu tư phát triển, trong khi đây là một trong số ít những ngành nghề của nước ta có tiềm năng lớn để phát triển, vươn tầm thế giới. Qua nghiên cứu kinh nghiệm của một số các quốc gia có ngành công nghiệp game phát triển thuộc top đầu trên thế giới như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc hay một số nước châu Âu cho thấy, chính phủ các nước này đều có chính sách ưu tiên, khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp game của nước sở tại phát triển, trong đó có chính sách thuế ưu đãi. Hiện các nước này không áp dụng chính sách thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành công nghiệp game.  

Kiến nghị không áp thuế  tiêu thụ đặc biệt với game online

Cùng với Bộ TT&TT, VCCI đã có văn bản góp ý về xây dựng dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), trong đó có phần áp thuế này với game online. Văn bản góp ý của VCCI cho rằng, không nêu tác động tiêu cực của việc chơi game, mà đưa ra lý do đánh thuế là vì: “Loại hình kinh doanh game hiện nay là mặt hàng có doanh thu lớn, mức lợi nhuận cao so với các loại hình kinh doanh khác, thu hút mọi độ tuổi tầng lớp dân cư, đặc biệt là giới trẻ tham gia.” Việc sử dụng căn cứ là doanh thu, lợi nhuận, nhóm khách hàng để đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một loại hàng hoá, dịch vụ là không thoả đáng.

VCCI cho rằng, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với online game không thực sự khả thi, do sẽ gặp khó khăn khi xác định đối tượng chịu thuế, người nộp thuế và doanh thu chịu thuế với 3 lý do: Thứ nhất, đối tượng chịu thuế trò chơi điện tử trực tuyến sẽ rất khó để phân biệt với với các phần mềm, ứng dụng máy tính khác.

Thứ hai, người nộp thuế sẽ bao gồm nhiều nhà cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, khiến cho việc kê khai và nộp thuế gặp nhiều khó khăn. Nếu không có biện pháp hữu hiệu thì việc đánh thuế này sẽ mang tính “bảo hộ ngược”, chỉ tác động đến các game được phát hành trong nước, mà bỏ qua các game nước ngoài có nội dung không được kiểm soát.

Thứ ba, doanh thu của ngành game đến từ người dùng và từ quảng cáo. Nếu chỉ đánh thuế đối với doanh thu từ người dùng sẽ khiến các doanh nghiệp chuyển hướng sản xuất game miễn phí, vốn được trẻ em chơi nhiều hơn người trưởng thành. Nếu đánh thuế cả với doanh thu quảng cáo thì sẽ ảnh hưởng đến thị trường quảng cáo và đặc biệt khó khăn khi phân biệt quảng cáo trong nước và nước ngoài.

VCCI đưa ra viện dẫn, công nghiệp sản xuất trò chơi điện tử hiện đang là lĩnh vực có tiềm năng phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các trò chơi trên thiết bị di động. Theo thống kê của Bộ TT&TT hiện nay 50% các game phổ biến nhất trên các kho ứng dụng Google Play, Appstore đến từ các nhà cung cấp của Việt Nam. Đây là cơ hội rất tốt để Việt Nam có thể phát triển nội dung số và xuất khẩu ra toàn cầu. Hiện nay, Bộ TT&TT đang có kế hoạch xây dựng Chiến lược phát triển lĩnh vực trò chơi điện tử trên mạng của Việt Nam với tầm nhìn trở thành công nghiệp nội dung số mũi nhọn và quảng bá văn hoá Việt Nam ra thế giới. Sẽ rất khó để đạt được tầm nhìn đó nếu chúng ta đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với online game.

Với các lý do trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo chưa bổ sung game online vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Trần Phương Huy, Giám đốc VTC Intecom cho biết, nếu đánh thuế tiêu thụ đặc biệt doanh nghiệp như VTC sẽ “chết” trên sân nhà. Nhà nước có thể quản lý game online qua mã định danh điện tử như một số nước như Trung Quốc đang làm, chứ không phải dùng chính sách thuế nhắm vào doanh nghiệp game online. 

Ông Lã Xuân Thắng, Giám đốc phát hành trò chơi trực tuyến của VNGGames cho biết, hiện các doanh nghiệp Việt Nam đang thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với Nhà nước, phải cạnh tranh với những doanh nghiệp nước ngoài không phải thực hiện bất cứ nghĩa vụ nào. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc chỉ còn khoảng 15% số doanh nghiệp game Việt Nam đã đăng ký còn hoạt động. 85% đã ngừng hoặc chuyển hoạt động ra nước ngoài để được hưởng các cơ chế ưu đãi toàn diện từ thủ tục, hạ tầng cho đến thuế suất.

“Nếu chồng thêm thuế tiêu thụ đặc biệt, doanh nghiệp Việt Nam sẽ mất hoàn toàn khả năng cạnh tranh trên chính sân nhà. Thị phần sẽ thuộc về các sản phẩm lậu, không phép và dẫn đến công tác quản lý về nội dung, văn hoá, tài chính… sẽ trở nên rất nặng nề”, ông Thắng nhấn mạnh.

Nhiều quốc gia xem game như một trụ cột phát triển kinh tế số

Trên bàn học cũng “tối giản”, nổi bật nhất là cuốn lịch bàn cùng quyển sổ tay chi chít chữ. Homi gọi chúng là những “bản kế hoạch cuộc sống”. Nữ sinh 19 tuổi kể, từ nhỏ cô đã có thói quen lập kế hoạch cho bản thân. Làm gì cũng phải có kế hoạch. Việc gì đã đề ra đều phải cố gắng hết sức để hoàn thành.

“Ngoài khuôn mặt, tính cách này có lẽ là điều khiến em thấy mình ‘Nhật Bản’ nhất”, nữ sinh mang trong mình 2 dòng máu Việt - Nhật hài hước nói.

Sở hữu bảng thành tích học tập “khủng” với toàn điểm A trong những năm du học cấp 3 tại Canada nhưng ít ai biết con đường học hành của Homi rất… khác người.

Homi chưa từng học mẫu giáo, cũng chưa từng học lớp 1. Lúc 5 tuổi, Homi đã làm toán thành thạo, nhưng cha mẹ cô lại chọn cách dạy con học ở nhà. Năm 7 tuổi, Homi lần đầu tới trường và được xếp vào… lớp 2. Sau 3 tháng học thử, ngôi trường quốc tế tại TP.HCM quyết định cho cô bé người Nhật học luôn… lớp 3.

So với bạn bè, Homi cũng tự nhận thấy mình… khác người. Thời phổ thông dù luôn trong top đầu của lớp nhưng Homi lại khá “coi nhẹ” điểm số. Về khía cạnh này, Homi bảo cô thấy mình giống bố, một doanh nhân có tiếng ở TP. HCM nhưng chưa từng tốt nghiệp THPT.

“Em vẫn cho là kiến thức và hiểu biết quan trọng hơn điểm số”, chủ nhân học bổng toàn phần của VinUni bộc bạch, “10-20 năm nữa, thứ theo mình và giúp ích cho mình chắc chắn không phải là điểm số”.

Trong căn phòng tối giản của Homi, tài sản giá trị nhất với cô là chiếc laptop cùng hơn chục cuốn sổ chi chít chữ mà cô giữ từ ngày học phổ thông đến giờ.

“Sau mỗi bài học hay sau khi đọc được một cuốn sách hay, em sẽ tóm tắt những nội dung quan trọng nhất vào đây”, Homi vừa mở một cuốn sổ giấy đã sờn vừa nói. “Khi cần ôn tập hay xem lại, chỉ cần cuốn sổ này là đủ, không cần phải đọc hay tìm lại sách nữa.”

Có lẽ cũng vì thế mà trong phòng Homi rất ít sách, dù mỗi ngày cô đọc sách tới 4-5 tiếng. Homi tiết lộ, trong chiếc laptop mà cô coi là cả “gia tài” chứa gần 100.000 trang sách quý được sưu tầm suốt nhiều năm.

“Con phải đến VinUni học ngành Y”

Trước khi vượt qua hàng ngàn ứng viên xuất sắc và nhận học bổng tài năng của VinUni, Homi đã có 1 năm học ngành Y của một trường đại học lớn ở phía Nam. Homi tiết lộ, với cô đó là 1 năm… học thử. 

“Năm 2018, em tốt nghiệp THPT cũng là lúc dự án Đại học VinUni được công bố. Lúc đó, cả em và gia đình đều quyết định đợi đến năm 2020 khi VinUni tuyển sinh khóa đầu tiên”, cựu du học sinh tại Canada giải thích.

Ngay từ nhỏ, cô gái yêu thích các môn khoa học tự nhiên này đã muốn theo nghề Y. “Ngày trước bà em thường phải nằm viện nên em hiểu nghề Y quan trọng như thế nào.” 

Thời gian du học tại Canada, Homi đăng ký làm tình nguyện viên cho một hiệu thuốc để có cơ hội tiếp cận gần hơn với công việc khoác trên mình chiếc áo blouse trắng. Đến năm “học thử” đại học, cô thành lập và dẫn dắt dự án Doctor Plus Medcomics, chuyên Việt hóa các bộ comic (truyện tranh) về y học làm tài tham khảo cho các sinh viên y khoa. Càng tìm hiểu sâu các thành tựu y học thế giới Homi càng nhận ra rằng Việt Nam đang cần thêm rất nhiều các nhà nghiên cứu để có thể theo kịp nền y học phương Tây. 

“Con phải đến VinUni học ngành Y” - Homi đã nói như thế với bố mẹ sau khi tìm hiểu về trường đại học theo mô hình tinh hoa đầu tiên của Việt Nam.     

“Người ta dám đầu tư lớn như vậy, dám hợp tác với các trường Ivy League hàng đầu nước Mỹ, mời toàn giảng viên nước ngoài, tuyển sinh cũng rất nghiêm ngặt thì chứng tỏ là họ làm rất nghiêm túc, bài bản”, ông Trương Vệ Dân, bố của Homi, tự tin khi được hỏi có quá mạo hiểm không khi ủng hộ con gái dù VinUni là một cái tên quá mới.

Nói về lý do Homi lọt vào “mắt xanh” của hội đồng xét duyệt học bổng VinUni, PGS Siddiqui Zarrin Seema - Giám đốc chương trình Bác sĩ Y khoa (Trường ĐH VinUni) cho biết ngoài bảng điểm “đẹp đến từng con số”, bà vô cùng ấn tượng với kiến thức sâu rộng về khoa học sức khỏe, tư duy sắc bén, khả năng thấu cảm của một bác sĩ tương lai.

“Homi có mục tiêu và đam mê mãnh liệt với ngành y, thể hiện rõ khả năng lãnh đạo trong các tổ chức mà em từng tham gia.” - PGS Siddiqui Zarrin Seema đánh giá.  

Cũng theo Giám đốc chương trình Bác sĩ Y khoa, Homi còn “ghi điểm” đặc biệt với hội đồng xét duyệt học bổng bởi ý tưởng gây quỹ, thành lập một chương trình chăm sóc sức khỏe với sự hậu thuẫn quốc tế nhằm mang đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe miễn phí, chất lượng cho những người yếu thế trong xã hội.

“Một cô gái đặc biệt tài năng với trái tim nhân ái, dám nghĩ lớn, cùng khát vọng cống hiến cho y khoa và xã hội Việt Nam” - PGS Siddiqui Zarrin Seema nhận xét về những tố chất cốt lõi đã giúp Homi giành học bổng toàn phần từ trường Đại học tinh hoa đầu tiên của Việt Nam.     

Minh Tuấn