Đời đào hát...

Bà tiếp chúng tôi tại một quán cà phê trên đường Âu Dương Lân gần khu dưỡng lão nghệ sĩ (phường 3, quận 8, TP.HCM). Bà là nghệ sĩ lão thành Thiên Kim, người đã nhiều năm gắn liền tên tuổi với sự nghiệp sân khấu, truyền hình và quảng cáo.

Nghệ sĩ Thiên Kim và tác giả.

"Tôi không còn nhớ cụ thể từng năm, từng sự kiện đã xảy ra trong đời", bà mở đầu câu chuyện về cuộc đời mình.

"Tôi sinh ra trong một gia đình có truyền thống cải lương. Cha tôi là kép độc Sáu Đỏ. Vốn là con nhà nòi, tôi bén duyên với cải lương từ năm lên 8, được làm đào con cho gánh hát Kim Thoa.

Tôi được giao nhiều vai trẻ con, vai lính hay vai người hầu. Thu nhập lúc bấy giờ rất ít, chủ yếu được nuôi ăn ngày 2 bữa nhưng với tôi không quan trọng. Sau những buổi diễn, tự tôi miệt mài luyện tập".

Năm 16 tuổi, Thiên Kim rời gánh Kim Thoa về đầu quân cho gánh Bích Thuận và được chọn làm đào chính vai Điêu Thuyền trong vở cải lương Phụng Nghi Đình. Tuy là lần đầu tiên được đóng vai chính, Điêu Thuyền đã được nhiều khán giả hoan nghênh, để lại dấu ấn trong lòng khách mộ điệu miền Tây.

Thành công sau vai chính đầu tiên, bà được giao thêm nhiều vai trong các vở tuồng khác. Vai nào bà cũng làm hài lòng được nhiều người từ bầu gánh đến người xem. Cứ thế, bà tiếp tục phát triển nghề nghiệp của mình. Qua nhiều năm, qua nhiều gánh hát, cuối cùng bà trở về lại với gánh Kim Thoa khi gánh hát này tái lập sau một thời gian vắng bóng.

Ngày 19/12/1955 - lúc bấy giờ tôi đã 23 tuổi - gánh hát Kim Thoa khai trương bảng hiệu mới với vở tuồng mới: "Lấp Sông Gianh" của soạn giả Kinh Luân tại rạp hát Nguyễn Văn Hảo, trên đường Trần Hưng Đạo.

Nghệ sĩ Thiên Kim trong phòng tại khu dưỡng lão nghệ sĩ. Trên vách, tấm hình lúc bà con trẻ.

Nội dung của vở tuồng muốn nhắc đến một giai đoạn lịch sử của đất nước thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, lấy sông Gianh chia đôi đất nước. Tôi được giao vai chính nữ và nghệ sĩ Duy Lân làm đạo diễn,

Tôi còn nhớ, hôm ấy khách đến xem đông chưa từng có. Rạp Nguyễn Văn Hảo là rạp cải lương lớn nhất thời bấy giờ vẫn không đủ sức chứa.

Người vào xem nườm nượp cả dưới đất và trên lầu. Vở tuồng bắt đầu, cả rạp im phăng phắc. Tiếng đờn, tiếng ca, những lời đối thoại thánh thót. Tất cả được diễn ra đúng như dự trù và không có một sai sót nào xảy ra", bà nhớ lại một thời hoàng kim. 

Câu chuyện được bà kể lại say sưa. Tất cả như tái hiện lại trước mắt bà. Giọng nói của bà cũng trầm bổng như khi bà đang diễn xuất. Người nghệ sĩ khi đã về chiều, những kỷ niệm của một thời đã qua luôn sống lại khi mỗi lần nhắc đến...

Chấm dứt nghiệp cải lương 

Theo bà Thiên Kim, Lấp sông Gianh là câu chuyện dã sử nhằm ca tụng chuyện tình ngang trái của đôi trai gái vốn là con của hai dòng họ thù nghịch nhau.

"Tác giả vở tuồng đã chọn bối cảnh sông Gianh. Nhân vật nam là Từ Vũ theo phe chúa Trịnh. Người nữ là Thơ Đào do tôi thủ vai chính theo chúa Nguyễn. Nhưng éo le thay, Từ Vũ và Thơ Đào lại yêu nhau. Chính họ cũng thừa hiểu rằng mối lương duyên này khó thành bởi mối thù của hai dòng họ còn quá nặng...".

Trong một trận quyết đấu, nàng Thơ Đào chạy đến ngôi miếu cổ thì kiệt sức. Người giữ miếu ra tay cứu chữa và phát hiện người bị nạn là cháu gọi mình bằng cậu. Trước khi về đây ẩn cư, ông giữ miếu làm quan dưới quyền chúa Trịnh.

Rạp Công Nhân trước đây là rạp Nguyễn Văn Hảo, nơi 63 năm trước xảy ra vụ nổ trong lúc vở Lấp sông Gianh đang diễn trên sân khấu.

Biết được âm mưu của chúa Trịnh muốn tranh quyền thống trị đã ra tay diệt chúa Nguyễn, ông cáo quan ở ẩn tại khu miếu cổ này. Cũng nhờ vậy mà gặp và cứu được người cháu.

Đương lúc cậu chữa thương cho cháu thì Từ Vũ chạy đến. Chàng trai lả người vì mất sức. Ông giữ miếu đón Từ Vũ và kịp nhận ra, chàng là con vị ân nhân đã cứu mình thoát khỏi cuộc truy sát của chúa Trịnh thuở trước.

Ông kể rõ cho đôi trai gái hiểu rõ âm mưu của chúa Trịnh. Cả đôi trai gái hiểu nhau xóa bỏ mọi hận thù và kêu gọi dân làng lấp sông Gianh.

"Chúng tôi diễn đến đoạn này thì đã 22 giờ. Trong lúc sân khấu đang tắt đèn để thay đổi cảnh thì bất ngờ một tiếng nổ lớn vang lên. Một trái lưu đạn từ trên lầu ném thẳng vào sân khấu.

Khán giả hốt hoảng tháo chạy. Sân khấu đổ nát. Nghệ sĩ Ba Cương và phóng viên kịch trường Nguyễn Mai gục chết tại chỗ. Diên viên vai phụ tên Phiên, đạo diễn Duy Lân bị thương nặng. Phiên sau đó chết tại bệnh viện. Duy Lân mất một chân. Tôi và ca sĩ Sáu Thoàng bị ghim nhiều miểng vào người", kể đến đây, bà chỉ vào chân, còn một miếng ở chân và nhiều miếng trong người.

Bà dừng câu chuyện. Đôi mắt bà nhắm lại. Dường như cảnh tượng hãi hùng ấy vẫn còn theo bà đến tận hôm nay. Bà nói: "Rất may tôi còn sống, sống trọn một kiếp cầm ca".

Nếu không có sự cố đó, vở diễn chỉ còn một đoạn ngắn nhưng lại là đoạn hay nhất của vở tuồng. Dự định sau khi đổi cảnh sẽ là quân Trịnh ào tới bắn tên độc.

Thơ Đào và Từ Vũ trúng tên, liệu không thoát được cả 2 năm tay nhau nhảy xuống sông Gianh trầm mình. Hồn hai người hiện lên giữa thinh không. Bên dưới, sông Gianh như liền lại đôi bờ. Đôi uyên ương biến thành đôi bướm sát cánh bên nhau bay vào khoảng không vô tận.

Gánh hát Kim Thoa sau đó chuyển đi nơi khác, về các tỉnh miền Tây lưu diễn nhưng không có khán giả cuối cùng đành giải thể tại Gò Công. Nghệ sĩ Thiên Kim, sau khi chữa lành các vết thương cũng từ giã cải lương. Bà bắt đầu lao vào những thử thách mới...

(Còn nữa)

Bếp ăn từ thiện của người phụ nữ đơn thân ở Sài Gòn

Quán phở đang đông khách. Chị chủ quán tất bật với công việc của mình. Bên ngoài, một thùng to đặt trên bếp lò đang bốc hơi nghi ngút. Chị kêu lớn, nước sôi rồi, mấy chị ơi ...

Trải qua quãng thời gian dịch Covid-19 khiến cặp đôi không thể gặp nhau, đã đôi lần chị Trang muốn chấm dứt mối quan hệ. Nhưng anh Ben vẫn rất kiên nhẫn thuyết phục chị đợi anh, và hứa khi nào dịch qua, anh sẽ về Việt Nam cưới chị.

Lần đầu tiên gặp chàng rể tương lai, bà Liên chỉ thấy ấn tượng về một chàng rể “bự con, râu ria”. Nhưng sau một thời gian tiếp xúc, bà nhận xét anh Ben rất dễ thương, vui vẻ, hoạt bát. 

Ở Pháp, anh làm bác sĩ pháp y – một công việc khiến bà Liên có chút e dè ban đầu. Nhưng về sau, ngẫm kỹ lại, bà thấy ngưỡng mộ công việc của anh và yêu mến anh hơn.

Với chàng rể người Pháp, trước khi gặp gia đình vợ, anh cũng có nhiều lo lắng, “không biết ba mẹ vợ có chào đón một chàng rể người nước ngoài hay không”. Nhưng ngay lần đầu gặp mẹ, “nhìn vào mắt mẹ, tôi biết mẹ rất hiền lành, tốt bụng và thân thiện”. Anh cũng không ngần ngại khen mẹ vợ “hoàn hảo”, không có điểm gì để chê.

Đến nay, 2 người đã kết hôn được hơn 1 năm. Chị Trang đã sang Pháp định cư cùng chồng. Dịp tết Nguyên đán, 2 vợ chồng chị có về thăm nhà và ăn Tết cùng gia đình.

Bà Liên cho biết, điều khiến bà “đau đầu” nhất là trở ngại ngôn ngữ với con rể. Những lúc con gái không ở nhà, bà và anh Ben phải ra sức nói chuyện với nhau bằng tay chân. Về sau, 2 người lại chuyển qua trao đổi bằng ứng dụng dịch. 

Anh Ben khen mẹ vợ rất quan tâm, suốt ngày nấu cho anh ăn. Anh thích ăn bún bò Huế, bò kho, canh khổ qua… mà bà Liên nấu. Nhưng cũng có một số món cả nhà thấy anh ăn rất chật vật. “Mồng 1 Tết, cô nấu món chay. Cả nhà ăn ngon lành nhưng riêng Ben nuốt không nổi, nhìn rất thương. Cả món mì Ý cũng ăn rất ít vì không hợp khẩu vị, nhưng không bao giờ dám chê”.

Anh Ben thừa nhận anh không ăn được bánh Trung thu, còn lại món gì anh cũng thích nghi được ít nhiều.

Bà Liên hài hước kể một số câu chuyện vui khi chàng rể cố gắng giúp mẹ vợ việc nhà. “Ăn xong, Ben rửa bát nhưng rửa… dơ lắm, mà cô không dám nói. Mãi về sau, cô mới dám góp ý và hướng dẫn Ben làm sao cho sạch. Hoặc như việc quét nhà, anh chàng quét bằng tay trái, không sạch, cô nhìn thấy rất… ngứa mắt và buồn cười”. Nhưng về sau bà hiểu, ở bên đó, Ben chỉ quen dùng máy rửa bát và robot hút bụi. 

Chàng rể người Pháp chia sẻ, anh yêu đất nước, văn hóa, con người Việt Nam và mơ ước sau này được về Việt Nam sinh sống. Anh chị đang cố gắng để sinh em bé. 

Sững sờ khi biết lý do mỗi tháng con rể biếu mẹ vợ 2 triệu

Từ đó đến nay, đều đặn tuần 3 buổi, anh Thông tự bắt xe buýt chặng đường 70km vào thành phố Vinh chạy thận nhân tạo rồi lại về. Bệnh tật hành hạ khiến sức khỏe của anh ngày càng yếu, huyết áp tăng thường xuyên. Những hôm không chạy thận, anh gắng gượng để chăm sóc 2 con nhỏ phụ vợ.

"Tôi có cơ hội thay thận nhưng nhà chưa bán được. Chưa bao giờ tôi sợ chết như lúc này. 2 con còn quá nhỏ, đứa 5 tuổi và đứa 20 tháng. Bố mẹ già yếu rồi vẫn phải lo lắng cho tôi, thương lắm", anh Thông chia sẻ.

Anh Thông kể, hoàn cảnh gia đình khó khăn nên sau khi tốt nghiệp THPT, anh rời quê vào Thừa Thiên Huế làm thuê. Tại đây, anh gặp và nên duyên với chị Trần Thị Lan (36 tuổi, quê ở Huế). Sau kết hôn, 2 người về quê làm ăn.

8 năm trước, vợ chồng anh Thông quyết định ra Hà Nội, chồng đi giao hàng, vợ làm công nhân may. Cả 2 ra sức làm lụng, dành dụm rồi vay mượn thêm để điều trị bệnh hiếm muộn, mong kiếm đứa con.

Sau thời gian dài chờ đợi, anh chị vỡ òa khi bé Đào Duy Anh Khôi (5 tuổi) chào đời. Sau sinh, chị Lan đưa con về quê sống chung với bố mẹ chồng. Anh Thông tiếp tục bám trụ Thủ đô với nghề giao hàng, kiếm sống.

Gần 2 năm trước, khi bé Đào Ngọc Minh Châu (20 tháng tuổi, con gái thứ 2 của anh Thông) chào đời được 3 tháng, chưa kịp vui mừng thì anh Thông phát hiện bị suy thận giai đoạn cuối.

"Trước đây, làm được đồng nào, vợ chồng tôi chắt bóp rồi vay mượn thêm để chạy chữa hiếm muộn. Gần 2 năm nay, chồng bệnh tật, 2 con nhỏ, tôi không biết xoay xở thế nào. Sắp tới, chồng có cơ hội thay thận nhưng tiền không có để phẫu thuật", chị Lan lo lắng.

Ông Văn Đức Khoa, trưởng xóm 5 (xã Quỳnh Thạch) cho biết, vợ chồng anh Thông chưa có đất đai, nhà cửa, sống chung cùng cha mẹ trong căn nhà cấp 4.

"Từ ngày anh Thông bị bệnh hiểm nghèo, địa phương, bà con thôn xóm đã đăng tin kêu gọi ủng hộ nhưng chỉ được phần nhỏ. Sắp tới, nghe nói anh Thông có cơ hội ghép thận nhưng số tiền quá lớn. Rất mong nhận được sự chung tay, giúp đỡ của độc giả để anh ấy được phẫu thuật, sớm hồi phục để cùng vợ chăm lo cho con nhỏ", ông Khoa chia sẻ.

Ông Thường dù hơn 60 tuổi nhưng vẫn phải đi phụ hồ kiếm tiền để lo chạy chữa cho con. Bà Văn Thị Dung (57 tuổi, mẹ anh Thông) hàng ngày vẫn làm phu gạch, táp lô từ bãi lên các xe tải. Bà cho biết, ngày nào bốc nhiều gạch thì kiếm được 30.000-40.000 đồng.

"Vừa rồi tìm được người có thận tương thích, sắp tới con sẽ ghép thận ở Huế với chi phí hết hơn 1,2 tỷ đồng. Tôi không biết xoay xở, vay mượn ở đâu nên đành rao bán căn nhà để lấy tiền phẫu thuật cho con. Nhà rao bán với giá thấp vẫn chưa có ai hỏi mua. Giờ tôi chỉ biết cầu cứu đến báo Dân trí và các nhà hảo tâm giúp đỡ con tôi với!", ông Thường khẩn cầu. 

Ngồi đếm những đồng tiền công vừa ứng được từ những ngày phụ hồ ít ỏi, ông Thường đưa hết cho con trai để chi phí cho những lần đi lại chạy thận sắp tới. Nhìn con tiều tụy trên giường bệnh, nghĩ đến chuỗi ngày dài đầy khó khăn phía trước, nước mắt người đàn cha lại rưng rưng.