"Cô ấy nghĩ rằng mình bị tăng cân ở tuổi trung niên. Sau khi khám xét và chiếu chụp, chúng tôi phát hiện cô ấy có một khối u nang buồng trứng 55cm nặng 19kg. Rất may khối u là lành tính và ca mổ diễn ra tốt đẹp".

Ông và các bác sĩ phụ khoa khác hy vọng rằng những trường hợp như vậy sẽ gióng lên sự cần thiết phải đi khám ngay cả khi vấn đề nhỏ nhặt. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy phụ nữ thường cảm thấy xấu hổ khi nói chuyện với bác sĩ về những trục trặc "ở chỗ đó". Vì vậy, họ thường rất miễn cưỡng khi phải đi khám bác sĩ phụ khoa.

Đừng chịu đựng

BS. Josephine Senior, người có 6 năm đào tạo chuyên về sản phụ khoa nói: "Điều lạ lùng nhất mà tôi từng thấy là một chiếc bánh kẹp phô mai McDonald, vẫn còn nguyên giấy gói, trong âm đạo của một cô gái.

"Còn trường hợp thú vị nhất mà tôi đã gặp có lẽ là một thiếu nữ chưa từng có kinh nguyệt và chúng tôi đã chẩn đoán em bị hội chứng Mayer Rokitansky Kuster Hauser.

"Đây là một dị tật bẩm sinh hiếm gặp khiến không có hoặc có âm đạo bị cắt cụt, tử cung rất nhỏ hoặc không có và buồng trứng không có hoặc rất nhỏ và không hoạt động bình thường. Bệnh nhân có hình thức hoàn toàn bình thường vì vậy phần lớn chỉ chẩn đoán qua những khó khăn khi quan hệ tình dục hoặc không thấy có kinh nguyệt".

Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp BS Senior gặp phải đều tương đối nhẹ và dễ giải quyết, nhưng đều làm giảm chất lượng sống của phụ nữ.

"“Đừng chịu đựng tình trạng kinh nguyệt ra nhiều, tiểu tiện không tự chủ hoặc sa sinh dục”, bà nhấn mạnh. "Một số người sẽ bảo rằng đó là chuyện bình thường của phụ nữ, nhưng không phải vậy. Bạn cần tìm một người lắng nghe có hiểu biết cũng như có thể làm gì đó giúp bạn”.

Bà nói thêm: "Nếu bạn chi tiêu cho các sản phẩm vệ sinh phụ nữ nhiều hơn so với thức ăn thì hãy đến và gặp chúng tôi. Đa phần thì vấn đề là lành tính nhưng có một số cần thăm khám kỹ càng hơn, đặc biệt là ra máu sau khi quan hệ tình dục, ra máu sau mãn kinh hoặc đau vùng chậu nhiều.

Đừng sợ bác sĩ đánh giá ngoại hình

"Chẳng có gì là chúng tôi chưa từng nhìn thấy và chúng tôi không lấy làm phiền nếu bạn chưa tẩy hay cạo lông chân. Và, có lẽ điều quan trọng nhất là nếu tình cờ gặp bạn trên đường tôi sẽ chẳng nhớ âm đạo của bạn trông như thế nào".

"Béo phì là một vấn đề khác mà phụ nữ không nghĩ là ảnh hưởng đến vùng kín", Bs Senior cho biết thêm. Thừa cân quá nhiều hoặc béo phì làm tăng nguy cơ ung thư niêm mạc tử cung, vấn đề về kinh nguyệt, buồng trứng đa nang và vô sinh. Thai nghén cũng có thể trở nên khó khăn hơn. Người phụ nữ có nguy cơ cao hơn bị bệnh tiểu đường, những vấn đề về huyết áp, rau bong non. Phụ nữ dễ bị băng huyết sau sinh, và em bé dễ bị mắc kẹt do đẻ ngôi vai; bị huyết khối.

"Một số tình trạng này có thể rất nghiêm trọng đối với người mẹ và em bé và có thể phòng ngừa", BS Senior nói, nhưng cho biết thêm: "Tôi cũng ý thức rất rõ rằng không phải tất cả chúng tôi [các thầy thuốc] đều thành thạo về cách giải quyết vấn đề tốt nhất nhưng phải thật tế nhị và cảm thông. Nhất là khi tôi cũng đang phải đấu tranh với cân nặng của chính mình".

"Những vấn đề về phụ khoa thường gây xấu hổ và đó là điều chẳng thể nào tránh được", bà thừa nhận. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh phụ nữ cần phải nói chuyện với bác sĩ, hoặc thậm chí là bạn bè và gia đình nếu lo lắng về sức khỏe của mình.

"Bạn có thể tìm thấy ai đó cũng có những vấn đề tương tự như bạn. Và xin đừng vào Google. Hãy đặt ra cho chúng tôi những câu hỏi, và câu trả lời có thể làm bạn ngạc nhiên".

Cẩm Tú

TheoIndependent

Theo PGS Cơ, trong bối cảnh ung thư vú tại Việt Nam ngày càng gia tăng và trẻ hóa, phương pháp này sẽ góp phần giảm tải, tăng cường chẩn đoán, sàng lọc sớm ung thư vú.

Theo thống kê mới nhất, tại Việt Nam mỗi năm ghi nhận khoảng 183.000 trường hợp mắc mới ung thư, trong đó ung thư vú chiếm 25,8% bệnh ung thư ở nữ giới, với gần 22.000 trường hợp mắc mới và hơn 9.000 ca tử vong. Hiệp hội Ung thư Mỹ cho biết, tỷ lệ sống sót của ung thư vú sau 5 năm lên tới 90%, sau 10 năm là 84% nếu phát hiện và điều trị ở giai đoạn đầu.

Các phương pháp chụp X-quang và siêu âm tuyến vú là các phương pháp được ưu tiên hàng đầu để sàng lọc ung thư vú cũng như các bệnh lý tuyến vú. 

Việc ứng dụng giải pháp công nghệ tiên tiến gồm: Hệ thống Công nghệ thông tin Y tế PACS, RIS, Trí tuệ nhân tạo AI và Trạm làm việc chuyên dụng cho X-quang tuyến vú sẽ góp phần nâng cao chất lượng sàng lọc, chẩn đoán sớm ung thư vú.

Theo đó, hệ thống PACS có chức năng tiếp nhận và lưu trữ hình ảnh kỹ thuật số từ các máy chụp phim, máy siêu âm….

Hệ thống RIS có chức năng quản trị và tối ưu hóa quy trình thực hiện từ tiếp nhận bệnh nhân, chụp X - Quang, đến phân tích và làm báo cáo chẩn đoán.

Hệ thống AI sẽ tự động thu nhận hình ảnh để phân tích và đưa ra đánh giá về vị trí và mức độ nghi ngờ ác tính của tổn thương.

Trạm làm việc chuyên dụng cho X-Quang tuyến vú giúp hiển thị hình ảnh chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn y tế.

Theo các chuyên gia, bộ giải pháp công nghệ y tế này sẽ mang lại những giá trị thực tế cho bệnh nhân và đội ngũ y bác sĩ. Trước đây các thông tin bệnh nhân phải được nhập tay nhiều lần qua từng công đoạn có nguy cơ xảy ra sai sót, quản lý hình ảnh chưa được thống nhất làm mất nhiều thời gian của y bác sĩ; thì hiện nay với hệ thống PACS và RIS, thông tin bệnh nhân và hình ảnh chụp được truyền đồng bộ trong hệ thống, từ đó giảm thời gian cho nhân sự vận hành, giảm thời gian chờ đợi cho bệnh nhân.

Đồng thời, việc áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo AI với khả năng hiển thị kết quả chỉ trong 20 giây sau khi chụp X-quang tuyến vú có thể nhanh chóng khoanh vùng những khu vực nghi ngờ có nguy cơ bất thường ngay từ ban đầu (nếu có) giúp các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh đọc nhanh hơn, chính xác hơn, tránh bỏ sót tổn thương là điều rất cần thiết trong chẩn đoán bệnh ở giai đoạn đầu.

Theo The Independent, trong một số trường hợp, ăn rau sống có thể tốt hơn cho sức khỏe. Khi rau được nấu chín, một số chất dinh dưỡng nhạy cảm với nhiệt, chẳng hạn như vitamin C, có thể bị cạn kiệt. Các enzyme có lợi trong rau sống cũng có thể bị mất đi khi rang và nấu.

Rau tươi có thể đặc biệt hấp dẫn vào mùa hè khi bạn thèm các món salad no bụng và đồ ăn nhẹ giòn. Thêm nhiều rau sống vào món ăn hàng ngày sẽ làm tăng khẩu vị và nâng cấp đĩa thức ăn tối của bạn.

Trong các loại rau ngon khi ăn sống có thể kể đến khoai lang. Khoai lang, thường được nướng, rang hoặc nghiền trong lò, thực sự có thể được ăn sống. Nhưng bạn sẽ muốn bào thịt khoai trước để ngon miệng hơn. Khoai lang được bào thành từng miếng nhỏ là nguồn cung cấp siêu beta carotene, vitamin C và chất xơ.

Theo Discover, ăn khoai lang sống thường được coi là an toàn đối với hầu hết mọi người. Không giống như một số loại rau sống khác có nguy cơ do các hợp chất độc hại, khoai lang có hàm lượng các chất như solanine và lectin (có thể gây hại khi ăn với số lượng lớn) thấp đáng kể.

Do đó, xét về mặt độc tính, việc tiêu thụ khoai lang sống không gây ra mối lo ngại lớn về sức khỏe.

Tuy nhiên, hàm lượng chất xơ cao trong khoai lang có thể khiến một số người khó tiêu hóa.

Sự hiện diện của carbohydrate phức hợp như raffinose cũng có thể gây khó chịu cho đường tiêu hóa, bao gồm đầy hơi và chướng bụng, khi ăn khoai lang sống. Điều quan trọng là mọi người phải nhận thức được phản ứng của cơ thể mình với các loại thực phẩm khác nhau và thực hiện theo.

Về mặt dinh dưỡng, khoai lang sống là nguồn cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất trong chế độ ăn uống, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Chúng chứa chất chống oxy hóa có thể góp phần vào sức khỏe tổng thể và thậm chí có thể có đặc tính hỗ trợ phòng ngừa ung thư. 

Phương pháp chế biến có thể ảnh hưởng đến khả năng cung cấp chất dinh dưỡng, việc tiêu thụ khoai lang ở dạng sống vẫn giữ lại các thành phần dinh dưỡng nội tại này.

Tương tự, theo NCBI, khoai lang là loại rau củ giàu dinh dưỡng, là nguồn cung cấp calo, carotene, vitamin, chất xơ… tuyệt vời. Nhiều nghiên cứu tập trung vào khoai lang nướng, luộc và hấp, trong khi có ít nghiên cứu đề cập đến chất lượng của nó như một loại rau sống.

Khoai lang sống có ít đường maltose hơn so với khoai lang đã qua chế biến nhiệt vì nhiệt ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa tinh bột thành maltose. Khoai lang nấu chín có lượng đường cao hơn vì nhiệt biến tinh bột thành maltose để tiêu hóa dễ dàng hơn, mang lại hương vị ngọt ngào hơn khoai lang sống. 

Củ khoai lang là nguồn cung cấp dinh dưỡng toàn diện với rất nhiều chất xơ, khoáng chất, vitamin và chất chống oxy hóa. Vì vậy, ăn khoai lang sống có thể góp phần giảm cân hiệu quả. 

Cho dù bạn ăn rau sống hay nấu chín, hãy luôn rửa sạch chúng trước khi ăn để giúp giảm lượng thuốc trừ sâu còn sót lại hoặc vi khuẩn có hại. 

Rủi ro và tác dụng phụ của khoai lang

Mặc dù không phổ biến nhưng khoai lang có thể gây phản ứng dị ứng ở một số người. Nếu chúng ta gặp bất kỳ triệu chứng dị ứng thực phẩm nào sau khi ăn khoai lang, chẳng hạn như ngứa, buồn nôn, nôn, co thắt dạ dày hoặc sưng tấy, hãy báo ngay cho bác sĩ.

Theo Lương y Giang, người tiền sử sỏi thận canxi - oxalate, có thể hạn chế ăn khoai lang. Khoai lang có hàm lượng oxalate cao, có thể kết hợp với canxi và dẫn đến phát triển sỏi thận.

Nếu mắc bệnh tiểu đường, bạn hãy nhớ ăn khoai lang ở mức độ vừa phải. Mặc dù khoai lang chứa nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng chúng cũng chứa carbohydrate có thể làm tăng lượng đường trong máu khi ăn quá mức.

Khoai lang có chỉ số đường huyết (GI) là 54 và được coi là hàm lượng carbohydrate cao, vì vậy những người mắc bệnh tiểu đường type 2 nên theo dõi lượng ăn vào.

Bạn có thể kết hợp khoai lang với một số loại rau không chứa tinh bột và nguồn cung cấp protein dồi dào để tạo nên một bữa ăn đầy đủ dưỡng chất, ổn định lượng đường trong máu để thưởng thức. Đồng thời, ưu tiên phương pháp chế biến đơn giản (luộc, hấp).

Ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc gồm gạo, mì, ngô, khoai, sắn và các chế phẩm như bánh mỳ, phở, bún, miến, mì... Gạo là lương thực chính được tiêu thụ phổ biến nhất. Hạt ngũ cốc có 3 phần chính là cám, mầm và nội nhũ. Ngũ cốc nguyên hạt là loại ngũ cốc vẫn giữ được đủ 3 phần chính. 

Cám là lớp bên ngoài giàu chất xơ, cung cấp vitamin B, sắt, đồng, kẽm, magie, chất chống oxy hóa và các hóa chất thực vật (phytochemical). Phytochemical là các hợp chất hóa học tự nhiên trong thực vật đã được nghiên cứu về vai trò của chúng trong việc phòng chống bệnh tật. 

Mầm là lõi của hạt, giàu chất béo lành mạnh, vitamin E, vitamin B, chất phytochemical và chất chống oxy hóa. Nội nhũ là lớp bên trong chứa carbohydrate, protein và một lượng nhỏ vitamin B và khoáng chất. Những thành phần này mang nhiều lợi ích cho cơ thể. 

Các yếu tố khác có trong bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt, cũng có thể làm chậm quá trình hấp thụ thực phẩm và làm giảm GI.

Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn tinh bột tốt cho người bệnh đái tháo đường vì đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất xơ và ít các loại đường đơn giản. Yến mạch là một trong những lựa chọn tốt, nó không chỉ giúp giảm cholesterol mà còn làm chậm quá trình tiêu hóa, giúp duy trì mức đường huyết ổn định. 

Gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt hơn so với gạo trắng, vì hạt gạo lứt giữ lại lớp vỏ và mầm, cung cấp nhiều vitamin B và khoáng chất. 

Tuy nhiên yến mạch và gạo lứt có giá thành cao hơn nên người bệnh đái tháo đường có thể dùng các loại gạo xát dối (mặc dù có chỉ số đường huyết ở mức cao là 72%) để thay thế cho gạo trắng. 

Với bánh mỳ, bánh mỳ nguyên cám hay bánh mỳ từ yến mạch là một lựa chọn tốt hơn, có thể dùng trong bữa phụ tuy nhiên cần chú ý chọn loại không có thêm đường hoặc chất béo bão hòa để tránh tăng đường huyết.

Trên thị trường hiện nay cũng có một số loại bún hoặc bánh canh được làm từ gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt với người bệnh đái tháo đường. 

Trong nhóm thực phẩm giàu tinh bột, một số thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như gạo trắng (83%), bột dong (95%), gạo xát dối (72%). Các loại khoai như khoai lang (54%), sắn (50%), củ từ (51%) có chỉ số đường huyết thấp, khoai sọ có chỉ số đường huyết cao hơn, ở mức trung bình (58%). 

Người bệnh đái tháo đường cần tránh các loại thực phẩm có chứa nhiều đường tự do như các loại đồ uống có đường.

Các loại đậu

Các loại đậu không chỉ cung cấp tinh bột mà còn giàu protein và chất xơ, rất tốt cho việc kiểm soát đường huyết. Các thực phẩm giàu đạm thực vật gồm các loại đậu, đỗ và chế phẩm (đậu phụ, sữa đậu nành, bột đậu...).

Ngoại trừ một acid amin là methionine (có trong ngũ cốc), các loại đậu chứa tất cả các acid amin, bao gồm cả lysine (acid amin hầu như không có trong ngũ cốc). 

Các chất dinh dưỡng quan trọng khác có trong các loại đậu là vitamin (B1, B2, B3, B9, C, carotenes) và khoáng chất (canxi, magie, kẽm, kali, sắt). Chúng cũng chứa acid béo không bão hòa một nối đôi và nhiều nối đôi là chủ yếu. 

Khuyến nghị về tiêu thụ đậu, đỗ trên thế giới được đề cập đến là nên tiêu thụ 4 phần ăn (28-40gr) mỗi ngày đối với nam dưới 70 tuổi và 2 phần ăn (14-20gr) mỗi ngày cho phụ nữ và nam giới trên 70 tuổi. Các loại đậu có chỉ số đường huyết thấp, ví dụ đậu tương có chỉ số đường huyết là 18%. 

Rau quả

Rau củ là nhóm thực phẩm rất quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. Hầu hết các loại rau không chứa tinh bột (các loại rau lá) đều có chỉ số đường huyết rất thấp. Các loại rau củ có nhiều tinh bột thường có chỉ số đường huyết cao hơn, nhưng cũng ở mức độ thấp.

Bên cạnh các loại rau lá, các loại rau củ có tinh bột như củ cải, cà rốt cũng có chỉ số đường huyết thấp.

Các loại trái cây cũng là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. 

Quả mọng như dâu tây, việt quất… không chỉ cung cấp vitamin C mà còn chứa nhiều chất xơ và ít đường, giúp ổn định mức đường huyết. Táo và lê là những lựa chọn tuyệt vời khác, chúng chứa nhiều chất xơ hòa tan giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường. 

Khi ăn trái cây, người bệnh nên ưu tiên những loại có chỉ số đường huyết thấp và tránh các loại trái cây khô hoặc có đường bổ sung để đảm bảo duy trì mức đường huyết ổn định. Một số loại trái cây ngọt có chỉ số đường huyết rất thấp và thấp như mận (24), nho (25-43), táo (34). 

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm cũng có ảnh hưởng đến chỉ số đường huyết. Ví dụ với khoai lang thông thường, chưa chế biến có chỉ số đường huyết là 54 trong khi khoai lang nướng bỏ lò có chỉ số đường huyết cao gấp 2,5 lần. 

Một số nghiên cứu cũng đưa ra kết quả gần tương tự. Khoai lang luộc có giá trị GI từ thấp đến trung bình, với thời gian luộc lâu hơn sẽ làm giảm GI, khi luộc trong 30 phút, khoai lang có giá trị GI thấp khoảng 46%, nhưng khi luộc chỉ trong 8 phút, chúng có giá trị GI trung bình là 61%. 

Bên cạnh đó, người bệnh cần lưu ý, dù là thực phẩm tốt, nhưng việc ăn quá nhiều vẫn có thể làm tăng đường huyết. Việc thiết kế thực đơn phù hợp cần có sự tham gia của các chuyên gia dinh dưỡng.

Người bệnh nên tái khám định kỳ và khám, tư vấn dinh dưỡng, hoạt động thể lực phù hợp để kiểm soát đường huyết đạt mục tiêu điều trị.

Thạc sĩ - Bác sĩ Ngô Thị Hà Phương

Trung tâm Giáo dục truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế

Bộ Y tế: Cần giải pháp mạnh để quản lý thuốc lá điện tử

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nêu bật thực tế dù chưa có quy định cho phép bán, nhưng do lợi nhuận, các hình thức tiếp thị, nhập lậu… các loại thuốc lá này vẫn tồn tại trên thị trường.

"Chúng tôi đã có báo cáo chi tiết và thời gian tới mong muốn sẽ có một nghị quyết của Quốc hội cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng", Bộ trưởng Lan nói.

Bộ trưởng Y tế cho biết, Quốc hội, Chính phủ đã giao Bộ Y tế xây dựng Luật Phòng, chống thuốc lá sửa đổi. Bộ đang xây dựng hồ sơ để trình Quốc hội, Chính phủ trong thời gian tới.

Tuy nhiên, Bộ Y tế muốn biện pháp mạnh hơn nữa đó là ngay tại kỳ họp này, Quốc hội giao Chính phủ thí điểm việc cấm, hoặc giao cho Chính phủ triển khai việc cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. 

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, như vậy mới đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của thực tiễn và nhanh chóng triển khai các giải pháp bảo vệ người dân và trẻ em. Nhiều vụ án liên quan đến đưa ma túy vào sản phẩm thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử thể hiện sự tinh vi, manh động và cần thiết giải pháp mạnh hơn. 

Tham gia trả lời thêm tại phiên chất vấn chiều 11/11, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết thời điểm năm 2019-2020, Bộ Công Thương có đề xuất và được Chính phủ khóa trước cho phép xây dựng Đề án thí điểm để quản lý loại thuốc lá này.

Tuy nhiên, từ đầu nhiệm kỳ Chính phủ mới đến nay, Bộ Công Thương đồng ý với đề xuất của Bộ Y tế và thống nhất đã là sản phẩm có hại cho sức khỏe thì phải cấm.

"Chúng tôi kiên trì đề xuất sớm ban hành công cụ pháp lý để cấm sản phẩm này. Chưa bao giờ Bộ Công Thương, trong đó có cá nhân tôi tiếp tục đề xuất thí điểm đề án này", Bộ trưởng Diên nhấn mạnh. 

Chưa có đủ bằng chứng để chứng minh thuốc lá điện tử là sản phẩm giảm tác hại

Bộ Y tế đã tiến hành nghiên cứu "Tổng hợp và phân tích các nghiên cứu, báo cáo của quốc tế và trong nước về tác hại của thuốc lá mới, đề xuất các biện pháp ngăn chặn thuốc lá mới".

Theo Bộ Y tế, các tuyên bố của ngành công nghiệp rằng "thuốc lá điện tử giảm hại hơn 95% so với thuốc lá điếu thông thường" thiếu bằng chứng khoa học vững chắc.

Thông tin giảm hại này dựa trên ý kiến của một nhóm nhỏ các chuyên gia và một bài báo được tài trợ bởi ngành công nghiệp thuốc lá, không được xác thực. 

WHO khẳng định không có bằng chứng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít hại hơn thuốc lá điếu. Cả hai đều chứa nicotine gây nghiện và có hại, đặc biệt với não bộ trẻ em. Một số sản phẩm thuốc lá điện tử chứa các chất độc hại ở mức bằng và cao hơn thuốc lá điếu thông thường. 

Đối với thuốc lá điện tử,một phân tích tổng hợp từ 107 nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ và rối loạn chuyển hóa giữa người sử dụng thuốc lá điện tử và người hút thuốc lá điếu là tương đương. 

Đối với thuốc lá nung nóng, Hiệp hội Hô hấp Châu Âu đã phản bác nhận định thuốc lá nung nóng ít hại hơn thuốc lá truyền thống. 

Ngoài ra, WHO cũng không xác nhận thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là một biện pháp hỗ trợ cai nghiện. Trong khi đó, có bằng chứng rằng việc hút thuốc lá điện tử có thể kéo dài tình trạng nghiện nicotine và cản trở việc cai thuốc…

Phát biểu tại một hội nghị gần đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cũng nhấn mạnh: "Các cơ quan chức năng đã cảnh báo về tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép.

Các bệnh viện đã ghi nhận tình trạng nhập viện liên quan đến thuốc lá điện tử, trong đó có ngộ độc, loạn thần và ngộ độc ma túy".

Theo TS Nguyễn Khánh Phương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), thuốc lá điện tử không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có tác hại đến môi trường, kinh tế và xã hội.

Cụ thể, nồng độ nicotine, hóa chất, chất gây ung thư trong sol khí thuốc lá điện tử thụ động vượt mức khuyến nghị của WHO, gây ảnh hưởng đến môi trường.

Theo đó, tình trạng suy dinh dưỡng (đặc biệt là suy dinh dưỡng thấp còi), béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng đang cùng tồn tại.

Điều tra toàn quốc năm 2023 cho thấy tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi của Việt Nam là 18,2%, tương đương cứ 100 trẻ lại có 18,2 trẻ thấp còi.

Tỉ lệ này cao hơn ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc (24,8%), Tây Nguyên (25,9%).

Trong khi đó, tỉ lệ béo phì, thừa cân ở nhóm 5-19 tuổi tăng gấp hơn 2 lần sau 10 năm, từ 8,5% năm 2010 lên đến 19,0% vào năm 2020.

Theo các chuyên gia, chiều cao trung bình người Việt đang được cải thiện, nhưng người Việt vẫn "thấp bé, nhẹ cân" so với thế giới.

Hiện chiều cao trung bình của nam giới Việt là 168,1cm và chiều cao nữ giới khoảng 156,2cm, tăng 3,6cm với nam và 1,4cm với nữ so với 10 năm trước. Tuy nhiên, so với chiều cao trung bình trên thế giới hiện là 176,1cm đối với nam và 163,1cm đối với nữ, người Việt vẫn thấp bé.

Nhật Bản - một nước Châu Á, năm 2023, chiều cao trung bình của nam giới là 172cm, nữ 158cm. Cách đây 50 năm, nam giới của họ đạt 150cm và nữ là 149cm. 

Theo các chuyên gia, nhìn vào chiều cao người Nhật, họ cũng từ xuất phát điểm thấp bé, hiện chiều cao trung bình thuộc hàng đầu thế giới. Với người Việt, "thấp bé, nhẹ cân" cũng không phải là đặc tính di truyền. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc phát triển chiều cao phụ thuộc vào di truyền 20%, còn yếu tố dinh dưỡng, rèn luyện thể thao và môi trường chiếm 80%.

"Nếu cải thiện chế độ ăn, cộng thêm luyện tập thể thao, ngủ đủ giấc... thì tầm vóc của người Việt sẽ tiếp tục được cải thiện. Tôi chỉ cao 150cm, nhưng con trai cao đến 183 cm", doanh nhân Thái Hương chia sẻ tại hội thảo.

Theo PGS Dương, khoảng 86% chiều cao tối đa của con người đạt được trong độ tuổi dưới 12 tuổi. Vì thế, dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời, tiếp đến giai đoạn học đường là vô cùng quan trọng, quyết định sự phát triển tối đa tầm vóc, thể lực và trí lực của con người.

Hiệu quả tích cực sau can thiệp từ bữa ăn học đường

Tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thanh Đề, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thể chất, Bộ Giáo dục và Đào tạo đánh giá, mô hình điểm bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh Việt Nam đã đạt kết quả tích cực.

Mô hình được triển khai tại 10 tỉnh thành trên cả nước (Sơn La, Thái Bình, Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Huế, Quảng Nam, Lâm Đồng, TP HCM, An Giang), đại diện cho 5 vùng sinh thái của Việt Nam.

Theo đó, 400 thực đơn bữa ăn học đường được sử dụng, với khẩu phần đa dạng, cân đối, giàu vi chất dinh dưỡng, bổ sung sữa tươi. Bên cạnh dinh dưỡng, học sinh được tăng cường thể chất qua 130 bài tập vận động và 60 trò chơi phù hợp với từng lứa tuổi, giúp học sinh tăng cường sức khỏe, phát triển thể lực.

Sau can thiệp, tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi đã giảm, chiều cao và cân nặng của của trẻ mầm non và tiểu học đều tăng.

Vì thế, chuyên gia này cho rằng cần nhân rộng mô hình và tiến tới luật hóa dinh dưỡng học đường. 

Chia sẻ kinh nghiệm về dinh dưỡng học đường tại Nhật Bản, GS Nakamura Teiji, Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản chia sẻ, Luật về dinh dưỡng học đường ở Nhật Bản từ năm 1954, luật vừa chuẩn hóa bữa ăn học đường, vừa chú trọng phát triển giáo dục dinh dưỡng. Đến nay, 99% trường Tiểu học và 91,5% trường THCS tại Nhật đã áp dụng chương trình này.

Kết quả, tình trạng suy dinh dưỡng giảm đáng kể, tầm vóc, chiều cao trung bình của thanh niên Nhật Bản tăng trưởng vượt bậc.

GS.TS Lê Thị Hợp, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam, chuyên gia đầu ngành về dinh dưỡng cũng cho rằng, việc luật hóa dinh dưỡng học đường tại nước ta là vấn đề cấp thiết, để có giải pháp bền vững và đồng bộ.

"Các hoạt động về dinh dưỡng học đường giúp chuẩn hóa bữa ăn cho học sinh, chuẩn hóa quy trình chế biến, tăng cường nhận thức dinh dưỡng lành mạnh để giúp cho trẻ phát triển toàn diện.

Luật cũng là căn cứ để đưa kiến thức dinh dưỡng vào các bài học chính khóa cho học sinh; tăng cường sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong chăm sóc dinh dưỡng cho học sinh", GS Hợp nói.

Theo PGS.TS Trần Thanh Dương, để đạt các mục tiêu đề ra, ngoài sự nỗ lực, chủ động của nhà trường và các tổ chức giáo dục, cần có sự tham gia của gia đình, doanh nghiệp và toàn thể cộng đồng.

Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho toàn dân, đặc biệt là nhóm trẻ em và thanh thiếu niên tuổi học đường, trong đó kiểm soát tỉ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em, nhất là ở khu vực thành thị.

Đồng thời, tăng cường giáo dục dinh dưỡng trong nhà trường, với mục tiêu 60% trường học ở khu vực thành thị và 40% ở khu vực nông thôn tổ chức bữa ăn học đường xây dựng thực đơn theo khuyến nghị vào năm 2025 và phấn đấu đạt tương ứng 90% và 80% vào năm 2030.